Biometria – aspekty prawne

Opis

Biometria – aspekty prawne

 Autor: Dagmara Jaroszewska-Choraś

Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego

Spis treści
Wykaz skrótów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
Wstęp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17
ROZDZIAŁ I. Biometria – zagadnienia wprowadzające . . . . . . . . . . . . . . . 25
1. Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25
2. Podstawowe de! nicje związane z biometrią . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28
3. Rozwój biometrii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31
4. Etyczne i społeczne kwestie dotyczące biometrii . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35
5. Wdrażanie biometrii w sektorze prywatnym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41
6. Techniczne podstawy biometrycznego rozpoznawania osób . . . . . . . . . . . . 43
6.1. Ogólny schemat działania biometrycznych systemów
rozpoznawania osób . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43
6.2. Błędy w systemach biometrycznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44
6.3. Przechowywanie danych w systemach biometrycznych . . . . . . . . . . . . 45
7. Behawioralne modalności biometryczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46
7.1. Rozpoznawanie składania podpisu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46
7.2. Rozpoznawanie pisania na klawiaturze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47
7.3. Rozpoznawanie na podstawie ruchu oka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48
8. Anatomiczne modalności biometryczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48
8.1. DNA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49
8.2. Rozpoznawanie odcisków palców . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49
8.3. Rozpoznawanie odcisku dłoni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51
8.4. Rozpoznawanie żył w dłoni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52
8.5. Rozpoznawanie kostek dłoni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52
8.6. Rozpoznawanie osób na podstawie tęczówki i siatkówki oka . . . . . . . . . . 53
8.7. Rozpoznawanie twarzy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55
8.8. Rozpoznawanie ucha . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55
9. Podsumowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56
ROZDZIAŁ II. Biometria w kontekście prawa do prywatności . . . . . . . . . . . 59
1. Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59
2. Pojęcie prawa do prywatności . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61
3. Podstawy prawnej ochrony danych osobowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70
3.1. Europejskie i międzynarodowe źródła prawa
o ochronie danych osobowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70
3.2. Polskie przepisy z zakresu ochrony danych osobowych . . . . . . . . . . . . . 75
4. De! nicja danych osobowych i danych biometrycznych . . . . . . . . . . . . . . 76
4.1. Pojęcie danych osobowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76
4.2. Pojęcie danych biometrycznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87
5. Przetwarzanie danych biometrycznych i danych wrażliwych . . . . . . . . . . . . 90
5.1. Podstawowe zasady przetwarzania danych biometrycznych . . . . . . . . . . 90
5.2. Przetwarzanie danych wrażliwych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98
5.3. Dane wrażliwe a dane biometryczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103
5.4. Przepisy prawa dotyczące przetwarzania danych biometrycznych
w wybranych państwach europejskich . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105
5.5. Prawne regulacje dotyczące ochrony danych biometrycznych
w Stanach Zjednoczonych Ameryki Północnej i Wielkiej Brytanii . . . . . . . 108
6. Podsumowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112
ROZDZIAŁ III. Biometryczne dokumenty podróży
w prawie Unii Europejskiej i w wybranych międzynarodowych
i krajowych regulacjach prawnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115
1. Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115
2. Paszporty biometryczne a bezpieczeństwo państwa . . . . . . . . . . . . . . . . . 117
3. Geneza zastosowania danych biometrycznych w dokumentach podróży . . . . . . 122
3.1. Organizacja Międzynarodowego Lotnictwa Cywilnego –
pionier we wdrażaniu biometrii w dokumentach podróży . . . . . . . . . . . 122
3.2. Prace nad zastosowaniem biometrii w dokumentach podróży
w Stanach Zjednoczonych Ameryki Północnej . . . . . . . . . . . . . . . . 124
3.3. Wdrożenie biometrii do dokumentów podróży w Unii Europejskiej . . . . . . 127
4. Prawne regulacje dotyczące biometrycznych dokumentów podróży . . . . . . . . 130
4.1. Prawo Unii Europejskiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 130
4.2. Standardy bezpieczeństwa europejskiego paszportu biometrycznego . . . . . . 142
4.3. Polskie regulacje dotyczące paszportów biometrycznych . . . . . . . . . . . . 145
5. Technologia RFID w dokumentach podróży . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150
6. Zastosowanie identy! katorów biometrycznych i danych biometrycznych
w prawie Unii Europejskiej dotyczącym wiz i zezwoleń na pobyt . . . . . . . . . . 154
7. Biometryczny dokument tożsamości marynarzy –
konwencja Nr 185 Międzynarodowej Organizacji Pracy . . . . . . . . . . . . . . 159
7.1. Prace nad konwencją Nr 185 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 159
7.2. Biometria i prawa człowieka w konwencji Nr 185 . . . . . . . . . . . . . . . 161
8. Konwencja genewska dotycząca statusu uchodźców
a wymagania biometryczne w dokumentach podróży uchodźcy . . . . . . . . . . 165
8.1. Pojęcie uchodźcy w prawie międzynarodowym publicznym . . . . . . . . . . 166
8.2. Biometryczne dokumenty podróży uchodźców . . . . . . . . . . . . . . . . 170
8.3. Polskie regulacje prawne dotyczące
biometrycznych dokumentów podróży uchodźców . . . . . . . . . . . . . . 175
9. Podsumowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 180
ROZDZIAŁ IV. Biometria na granicach –
kwestie bezpieczeństwa, polityki imigracyjnej i azylowej . . . . . . . . . . . . . . . 183
1. Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 183
2. System Informacyjny Schengen (SIS) –
sposób na zapewnienie bezpieczeństwa publicznego? . . . . . . . . . . . . . . . . 186
2.1. Uwagi wstępne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 186
2.2. Zasady funkcjonowania i podstawowe cele SIS . . . . . . . . . . . . . . . . 187
2.3. Ochrona danych osobowych w SIS
i dostęp do danych przez uprawnione organy . . . . . . . . . . . . . . . . . 189
3. Biometria w Systemie Informacyjnym Schengen drugiej generacji (SIS II) . . . . . 192
3.1. Rozwój i wdrożenie systemu SIS II . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 192
3.2. Podstawy prawne, nowe funkcje oraz cele SIS II . . . . . . . . . . . . . . . . 194
3.3. Zasady funkcjonowania SIS II . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 197
3.4. Warunki dokonywania wpisów
i ochrona danych osobowych w systemie SIS II . . . . . . . . . . . . . . . . 198
3.5. Dane biometryczne przetwarzane w SIS II . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 201
3.6. Organy uprawnione do dostępu do wpisów zawartych w SIS II
oraz okres przechowywania danych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 203
4. Biometria w Wizowym Systemie Informacyjnym (VIS) . . . . . . . . . . . . . . 205
4.1. Prace nad VIS i podstawy prawne systemu . . . . . . . . . . . . . . . . . . 205
4.2. Cel i sposób funkcjonowania VIS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 207
4.3. Identy! katory biometryczne w VIS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 210
4.4. Dostęp organów do danych biometrycznych
zawartych w VIS i zasady przechowywania danych . . . . . . . . . . . . . . 214
5. Dane biometryczne jako źródło identy! kacji uchodźców
i osób starających się o udzielenie azylu na przykładzie systemu Eurodac . . . . . . 218
5.1. Budowa spójnej polityki azylowej za pomocą systemu Eurodac . . . . . . . . 219
5.2. Prace nad nowymi przepisami o Eurodac . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 221
5.3. Podstawowe funkcje, budowa i cele Eurodac . . . . . . . . . . . . . . . . . 225
5.4. Ustalanie tożsamości osób objętych postanowieniami
rozporządzenia o Eurodac . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 227
6. Dążenie do interoperacyjności baz danych VIS, SIS II i Eurodac.
Funkcja wykradania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 235
7. Przykłady prawnych regulacji w zakresie polityki imigracyjnej i azylowej
w Stanach Zjednoczonych Ameryki oraz w Wielkiej Brytanii
w kontekście zastosowań systemów biometrycznych . . . . . . . . . . . . . . . . 239
8. Podsumowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 244
ROZDZIAŁ V. Prawne i kryminalistyczne kwestie
wykorzystywania danych biometrycznych przez organy ścigania . . . . . . . . . . . 247
1. Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 247
2. Wykorzystywanie materiału genetycznego
w kryminalistyce na potrzeby organów ścigania . . . . . . . . . . . . . . . . . . 249
2.1. DNA – jako przykład anatomicznej modalności biometrycznej . . . . . . . . 249
2.2. Przykłady regulacji prawnych w zakresie analiz DNA . . . . . . . . . . . . . 250
2.3. Pobieranie, przechowywanie i usuwanie danych DNA . . . . . . . . . . . . . 253
2.4. Przykłady genetycznych baz danych w wybranych państwach . . . . . . . . . 257
2.4.1. Wielka Brytania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 257
2.4.2. Stany Zjednoczone Ameryki Północnej . . . . . . . . . . . . . . . . . 258
2.4.3. Polska . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 262
3. Daktyloskopia i bazy danych o odciskach palców . . . . . . . . . . . . . . . . . 265
3.1. Pojęcie daktyloskopii i proces daktyloskopowania . . . . . . . . . . . . . . . 265
3.2. Bazy danych o odciskach palców . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 266
3.3. Podstawy prawne daktyloskopowania w Polsce
i polska baza o odciskach palców . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 268
4. Przykłady wyroków ETPC w kontekście wykorzystywania
danych biometrycznych przez organy Policji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 269
4.1. Wyrok S. i Marper przeciwko Wielkiej Brytanii . . . . . . . . . . . . . . . . . 270
4.2. Wyrok Goggins i inni przeciwko Wielkiej Brytanii . . . . . . . . . . . . . . . 274
5. Pobieranie, przechowywanie i usuwanie danych biometrycznych
przez organy ścigania w Wielkiej Brytanii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 280
5.1. Ewolucja przepisów w zakresie wykorzystywania
danych biometrycznych przez Policję . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 280
5.2. Przechowywanie i niszczenie odcisków palców i pro! li DNA . . . . . . . . . 281
5.3. Niszczenie próbek DNA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 284
6. Decyzja z Prüm jako przykład wykorzystywania
danych biometrycznych przez organy ścigania
w zakresie zwalczania głównych zagrożeń
dla bezpieczeństwa w Unii Europejskiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 285
6.1. Geneza ustanowienia decyzji z Prüm i stopień wdrożenia decyzji . . . . . . . 285
6.2. Rodzaj danych biometrycznych
przetwarzanych na podstawie decyzji z Prüm . . . . . . . . . . . . . . . . . 287
6.2.1. Dane DNA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 288
6.2.2. Dane o odciskach palców . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 290
6.3. Cel wymiany danych biometrycznych na podstawie decyzji z Prüm . . . . . . 292
6.4. Przetwarzanie danych biometrycznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 293
7. Podsumowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 294
ROZDZIAŁ VI. Prawne uregulowania biometrii – próba oceny . . . . . . . . . . . 297
1. Uwagi ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 297
2. Zagrożenia w zakresie stosowania biometrii i jej wpływ na prawa człowieka . . . . 298
2.1. Kwestie etyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 298
2.2. Zagrożenia wynikające z braku przestrzegania prawnych zasad
związanych z przetwarzaniem danych biometrycznych . . . . . . . . . . . . . 299
2.3. Scentralizowane przechowywanie danych biometrycznych . . . . . . . . . . . 301
2.4. Kradzież tożsamości i fałszowanie dokumentów biometrycznych . . . . . . . 302
2.5. Przetwarzanie danych biometrycznych dzieci, osób starszych oraz osób,
które nie mogą przejść fazy rejestracji biometrycznej . . . . . . . . . . . . . . 303
2.6. Interoperacyjność systemów biometrycznych i function creep . . . . . . . . . 304
2.7. Ryzyko związane z przetwarzaniem danych DNA . . . . . . . . . . . . . . . 305
3. Istniejące i przyszłe przepisy dotyczące danych biometrycznych i biometrii . . . . . 306
Zakończenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 319
Źródła prawa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 321
Orzecznictwo sądowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 336
Inne źródła . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 339
Literatura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 347
Spis rysunków . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 363
Spis tabel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 363