Usucapio. Rzymskie pochodzenie współczesnej instytucji zasiedzenia

W niniejszej publikacji zaprezentowano współczesne regulacje zasiedzenia nabywczego w poszczególnych systemach prawa tj. w prawie common law i w systemie prawa mieszanego, a także prawa stanowionego. W obrębie tych rozważań podjęto dodatkowo kwestię kompensacji w przypadku zasiedzenia nieruchomości oraz ekonomiczną analizę zasiedzenia nieruchomości w kontekście poszukiwania optymalnego terminu i determinanty wpływające na kształt współczesnych regulacji w tym zakresie. Niniejsza publikacja będzie przydatna praktykom prawa, a także teoretykom zajmującym się szeroko pojętym prawem nieruchomości.

SPIS TREŚCI
Wykaz skrótów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
Wstêp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
Rozdzia³ I. Instytucja zasiedzenia w prawie rzymskim . . . . . . . . . . . 23
1. Kszta³towanie siê instytucji usucapio . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23
1.1. Pojêcie usucapio . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23
1.2. Od usus auctoritas do usucapio. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25
2. Uregulowania ustawy XII tablic . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29
3. Zasiedzenie w okresie klasycznym. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31
3.1. Longi temporis praescriptio . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32
3.1.1. Pojêcie i pochodzenie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32
3.1.2. Przes³anki. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44
3.1.3. Longi temporis praescriptio a usucapio. . . . . . . . . . . . . . . . 46
4. Zasiedzenie w prawie justyniañskim. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49
4.1. Wulgaryzacja prawa a zasiedzenie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49
4.2. Po³¹czenie usucapio z longi temporis praescriptio . . . . . . . . . . . . . 53
4.3. Przes³anki zasiedzenia zwyczajnego . . . . . . . . . . . . . . . . . 53
4.3.1. Res habiles . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54
4.3.2. Titulus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55
4.3.3. Bona fides. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57
4.3.4. Possessio . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57
4.3.5. Tempus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59
5. Zasiedzenie nadzwyczajne – longissimi temporis praescriptio . . . . . . . . . 60
5.1. Pochodzenie i natura prawna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60
5.2. Wymogi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61
Rozdzia³ II. Konstrukcja zasiedzenia w prawie rzymskim . . . . . . . . . . 64
1. Podmiotowa strona zasiedzenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64
1.1. Podmioty zdolne do zasiedzenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64
1.2. Podmioty niezdolne do zasiedzenia. . . . . . . . . . . . . . . . . . 65
2. Przedmiotowa strona zasiedzenia – uwagi ogólne. . . . . . . . . . . . . 66
2.1. Rzeczy wyjête spod zasiedzenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68
2.1.1. Rzeczy wyjête spod zasiedzenia na mocy ustawy XII tablic . . 68
2.1.2. Rzeczy wyjête spod alienacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70
2.1.3. Rzeczy wyjête spod windykacji . . . . . . . . . . . . . . . . . 72
2.1.4. Rzeczy dotkniête ex vitium persona. . . . . . . . . . . . . . . . 72
2.1.5. Rzeczy dotkniête ex vitium re . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74
2.1.5.1. Res furtivae . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74
2.1.5.2. Res vi possesse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80
2.1.5.3. Inne wy³¹czenia ex vitium rei . . . . . . . . . . . . . . 81
3. Przes³anki zasiedzenia w prawie rzymskim . . . . . . . . . . . . . . . . 85
3.1. Posiadanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85
3.1.1. Nabycie i kontynuacja posiadania . . . . . . . . . . . . . . . 93
3.1.2. Detencja. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100
3.1.3. Przerwanie i zawieszenie biegu terminu posiadania . . . . . . 102
3.1.4. Edykt publicjañski i jego skutki. . . . . . . . . . . . . . . . . 104
3.2. Tytu³ zasiedzenia – uwagi ogólne. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110
3.2.1. Pro emptore . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114
3.2.2. Pro donato . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 118
3.2.3. Pro derelicto. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119
3.2.4. Pro legato . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121
3.2.5. Pro dote. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122
3.2.6.Pro suo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 123
3.2.7. Pro soluto. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126
3.2.8. Tytu³y nadane przez magistraturê . . . . . . . . . . . . . . . 127
3.2.8.1. Missio in possessionem damni infecti nomine
ex secundo decreto. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 127
3.2.8.2. Bonorum possessio i bonorum emptio . . . . . . . . . . . . 128
3.2.9. Tytu³y nadane przez sêdziego . . . . . . . . . . . . . . . . . 130
3.2.10. Tytu³ domniemany . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131
3.2.11. Wyj¹tkowe tytu³y zasiedzenia . . . . . . . . . . . . . . . . . 135
3.2.11.1. Pro herede . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135
3.2.11.2. Usureceptio fiduciae causa . . . . . . . . . . . . . . . . 141
3.2.11.3. Usureceptio ex praediatura. . . . . . . . . . . . . . . . 142
3.3. Tempus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 143
3.4. Bona fides . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 148
4. Zastosowanie zasiedzenia w prawie rzymskim . . . . . . . . . . . . . . 158
6 Spis treoeci
Rozdzia³ III. Instytucja zasiedzenia w krajach common law, krajach
o systemach mieszanych i krajach prawa stanowionego . . . . . . . . . . 167
1. Uwagi ogólne. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 167
2. Kraje common law . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 173
2.1. Anglia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 173
2.2. Stany Zjednoczone Ameryki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 180
3. Kraje o mieszanych systemach prawnych . . . . . . . . . . . . . . . . . 182
3.1. Szkocja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 182
3.2. Luizjana . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 185
4. Kraje prawa stanowionego. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 188
4.1. Niemcy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 188
4.2. Francja. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 192
4.3. Hiszpania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 197
4.4. Holandia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 201
4.5. Polska . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 204
5. Draft Common Frame of Reference. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 216
6. W poszukiwaniu optymalnego systemu zasiedzenia. . . . . . . . . . . . 219
Wnioski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 229
Summary . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 241
Wykaz Ÿróde³ i opracowañ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 245