Zróżnicowanie i stany nierównowagi w gospodarce globalnej

Opis

Zróżnicowanie i stany nierównowagi w gospodarce globalnej

Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego

Autorzy: Anna Zielińska-Głębocka, Jakub Kwiatkowski, Tomasz Tomaszewski

 

W książce przedstawiono najważniejsze problemy gospodarcze, społeczne i środowiskowe, jakie dotknęły różne grupy krajów w czasie trwającej od kilku dekad globalizacji. Zaprezentowano także różnice występujące między krajami rozwiniętymi, wschodzącymi i rozwijającymi się, zwracając szczególną uwagę na utrzymujące się rozbieżności mimo wyraźnego przyspieszenia rozwoju dużej grupy krajów Azji Wschodniej i niektórych Ameryki Łacińskiej. Wśród tych wschodzących pozostaje grupa, którym grozi pułapka średniego dochodu, czyli stagnacja na osiągniętym już poziomie ze względu na brak nowych źródeł rozwojowych. Problemem dla świata pozostaje nadal grupa państw rozwijających się – tych o niskich dochodach i znaczącym poziomie ubóstwa, jak państwa Afryki Subsaharyjskiej i Azji Południowej. We wszystkich grupach krajów utrzymują się stany nierównowagi makroekonomicznej i społecznej: zadłużenie publiczne, nierównowagi na rachunkach bieżących bilansów płatniczych oraz nierówności dochodowe. W ramach gospodarki globalnej rosną powiązania produkcyjne i handlowe między krajami o różnym poziomie rozwoju związane z powstawaniem globalnych łańcuchów wartości w ramach centralnych ośrodków aktywności, takich jak Azja Wschodnia, Europa czy Ameryka Północna. Wśród nich szczególne miejsce zajmują Chiny – największa i najszybciej rozwijająca się gospodarka świata; rośnie też znaczenie państw stowarzyszonych w ugrupowaniu ASEAN-5 oraz krajów Europy Środkowej i Wschodniej. Problemem cywilizacyjnym dla świata jest niszczenie środowiska naturalnego i zachodzące zmiany klimatyczne, wymagające silniejszej międzynarodowej współpracy i solidarności.

Wszystkie omówione w książce zagadnienia zostały przez autorów bogato zilustrowane przykładami oraz danymi statystycznymi. Publikacja może być wykorzystana jako podręcznik akademicki do nauczania przedmiotów związanych z gospodarką międzynarodową. Jest też propozycją dla przedstawicieli praktyki gospodarczej zajmujących się problemami międzynarodowymi.

 

Spis treści

Wstęp 9

Część I

Konceptualizacja problemów globalizacji

i zróżnicowania w gospodarce światowej

Rozdział 1

Przyczyny zróżnicowania gospodarek w warunkach

współczesnej globalizacji 15

1.1. Wprowadzenie 15

1.2. Źródła zróżnicowania i stanów nierównowagi 16

Rozdział 2

Struktura gospodarki światowej i gospodarcze

centra przyciągania 23

2.1. Wprowadzenie 23

2.2. Wyposażenie w zasoby gwarantujące korzyści komparatywne

i konkurencyjne na rynkach międzynarodowych 26

2.3. Kreatywność i przedsiębiorczość w gospodarce globalnej 33

2.4. Perspektywy podnoszenia poziomu dobrobytu – szczególny przypadek

krajów o średnim poziomie dochodu per capita 42

Rozdział 3

Integracja handlu dobrami i usługami oraz implikacje

dla polityki handlowej 47

3.1. Wprowadzenie 47

3.2. Struktura sektorowa handlu usługami na świecie 48

3.3. Polityka handlowa wobec międzynarodowej wymiany usług 52

Część II

Stany nierównowagi makroekonomicznej i społecznej

Rozdział 4

Stany nierównowagi makroekonomicznej

w gospodarce globalnej 61

4.1. Wprowadzenie 61

4.2. Endogeniczne determinanty wzrostu – szczególna rola kapitału ludzkiego 61

4.3. Zadłużenie publiczne 68

4.4. Nierównowagi zewnętrzne oraz współzależność polityk

makroekonomicznych 74

Rozdział 5

Zróżnicowanie i nierówności społeczno-dochodowe 91

5.1. Wprowadzenie 91

5.2. Polaryzacja rynków pracy 91

5.3. Nierówności dochodowe i problem ubóstwa 99

CZĘŚĆ III

Globalne łańcuchy wartości – nowa baza

wymiany dóbr i usług

Rozdział 6

Wielkość i struktura globalnych łańcuchów wartości 107

6.1. Wprowadzenie 107

6.2. Pojęcie globalnych łańcuchów wartości dodanej. Koncepcje handlu

wartością dodaną oraz typologia GVCs 108

6.3. Stopień umiędzynarodowienia eksportu w ramach GVCs

poszczególnych grup krajów 116

6.3.1. Udział krajowej wartości dodanej w całkowitym eksporcie

(domestic value added share of gross exports) 117

6.3.2. Udział krajowej wartości dodanej eksportu produktów pośrednich

w całkowitym eksporcie (domestic value added in exports

of intermediate products as a share of total gross exports) 122

6.3.3. Udział importu dóbr pośrednich użytych w produkcji dóbr i usług

przeznaczonych do dalszego eksportu w całkowitym imporcie

dóbr pośrednich (re-exported intermediate imports as a share

of intermediate imports) 126

6.3.4. Udział wartości dodanej zagranicznych usług w całkowitym

eksporcie (foreign services value added share of gross exports) 131

6.3.5. Udział „powiązań do tyłu” w globalnych łańcuchach

wartości dodanej (backward participation in GVCs:

Foreign value added share of gross exports) 136

6.3.6. Zróżnicowanie sektorowe „powiązań w tył”

(backward participation in GVCs: Foreign value added

share of gross export) 141

6.3.7. Uczestnictwo „w przód” w globalnych łańcuchach

wartości dodanej (forward participation in GVCs: Domestic

value added in foreign exports as a share of gross exports) 142

6.3.8. Zróżnicowanie sektorowe powiązań „w przód”

(forward participation in GVCs: Domestic value added

in foreign exports as a share of gross exports) 147

6.4. Podsumowanie 148

Rozdział 7

Pandemia COVID-19 a GVCs 151

7.1. Wprowadzenie 151

7.2. Implikacje pandemii COVID-19 dla gospodarki światowej 152

7.3. Podsumowanie 156

CZĘŚĆ IV

Globalne aspekty ochrony środowiska

i zmian klimatycznych

Rozdział 8

Historia i rozwój koncepcji zrównoważonego rozwoju –

perspektywa historyczno-polityczna 161

8.1. Wprowadzenie 161

8.2. Koncepcja zrównoważonego rozwoju na przestrzeni wieków 161

8.2.1. Limits to growth 163

8.2.2. Raport Brundtlanda 163

8.2.3. Protokół montrealski 164

8.2.4. Agenda 21 166

8.3. Od Milenijnych do Zrównoważonych Celów Rozwoju –

ewolucja programu 167

8.4. Ocena dotychczasowych działań na rzecz zrównoważonego rozwoju –

Global Environment Outlook 6 169

8.5. Podsumowanie 173

Rozdział 9

Wzrost i rozwój gospodarczy a środowisko naturalne –

perspektywa teoretyczna i empiryczna 175

9.1. Wprowadzenie 175

9.2. Model IPAT wpływu wielkości populacji na środowisko naturalne 176

9.3. Ekologiczna krzywa Kuznetza 178

9.4. Środowisko naturalne a klasyczna teoria ekonomii 182

9.5. Ekoinnowacje i ekonomia gospodarki zamkniętego obiegu 184

9.6. Ekoinnowacje a polityka gospodarcza 187

9.7. Podsumowanie 192

Załącznik

Studium przypadku: Turcja – zagrożony gospodarczo kraj

na styku dwóch kontynentów. Kryzys tureckiej liry

jako przestroga dla krajów rozwijających się 195

1. Kryzysy gospodarcze w Turcji na przełomie XX i XXI w. 195

2. Kryzys liry w 2018 r. 198

3. Lekcja płynąca z kryzysu liry 200

Bibliografia 203