Teoria i filozofia prawa międzynarodowego Hansa Kelsena

Opis

Teoria i filozofia prawa międzynarodowego Hansa Kelsena

Autor: Tomasz Widłak

Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego

 

W książce autor podejmuje próbę rekonstrukcji teorii i filozofii prawa międzynarodowego Hansa Kelsena, jednego z najważniejszych autorytetów prawniczych XX w. Obejmuje ona nie tylko analizę wciąż aktualnych twierdzeń jego czystej nauki prawa w kontekście problemów prawa międzynarodowego, czytelnik ma także okazję poznać normatywne i krytyczne postulaty oraz mniej znane poglądy Kelsena – filozofa prawa i polityki, którego przewidywania co do kierunków rozwoju prawa międzynarodowego okazały się zaskakująco trafne. Książka podważa rozpowszechniony pogląd o nieprzydatności rzekomo skostniałej, hierarchicznej koncepcji systemu prawnego Kelsena dla rozwiązywania współczesnych problemów przeobrażeń strukturalnych i normatywnych prawa międzynarodowego. Teoria i filozofia prawa międzynarodowego Kelsena może z powodzeniem zostać zastosowana do opisania i wyjaśniania zjawisk, takich jak jego „fragmentacja” oraz fenomen „prawa globalnego”.

Książka została napisana z myślą o dwóch grupach czytelników. Po pierwsze, jest skierowana do osób, które są zainteresowane teorią i filozofią prawa. Po drugie, jej adresatami są także specjaliści mający szczegółową wiedzę o prawie i stosunkach międzynarodowych, którzy poszukują ogólniejszej refleksji more philosophico.

 

Spis treści

Wykaz skrótów

Wprowadzenie

Wstęp

1. Problem badawczy i cel książki

2. Hans Kelsen – nota biografi czna

Część I

Teoria prawa międzynarodowego Kelsena

Podstawowe założenia normatywizmu Kelsena

Uwagi wprowadzające do części pierwszej

Rozdział 1

Teza o jedności

1.1. Jedność państwa i prawa

1.2. Krytyka i rekonstrukcja pojęcia suwerenności

1.3. Monizm prawa państwowego i prawa międzynarodowego

1.3.1. Argument logiczno-epistemologiczny

1.3.2. Argument dogmatyczny

1.3.3. Monistyczna struktura porządku prawnego

1.3.4. Krytyka monizmu Kelsena

a) Harta krytyka relacji międzysystemowych

b) Harta krytyka doktryny niesprzeczności norm

c) Wróblewskiego zarzut ukrytej polityczności

wyboru pomiędzy monizmami

Rozdział 2

Teza o wspólnym pochodzeniu

2.1. Norma podstawowa (Grundnorm) w porządkach

statycznych i dynamicznych

2.2. Warianty normy podstawowej prawa międzynarodowego

2.3. Doktryna stopniowej budowy porządku prawa

międzynarodowego (Stufenbaulehre)

2.4. Stopniowa budowa prawa międzynarodowego

a problem jego źródeł

2.5. Struktura porządku prawa międzynarodowego a norma

podstawowa jako hipoteza prawniczego poznania

2.6. Raza krytyka tezy o wspólnym pochodzeniu: kryterium

tożsamości porządków prawnych

Rozdział 3

Teza o przymusowym charakterze

prawa międzynarodowego

3.1. Kelsen i Austin wobec problemu przymusu

w prawie międzynarodowym

3.2. Sankcje prawa międzynarodowego

3.3. Kelsenowska doktryna bellum iustum

3.4. Efektywność prawa międzynarodowego

3.5. Zarachowanie w prawie międzynarodowym

3.6. Dualizm bytu i powinności a nie-esencjonalistyczne ujęcie

przymusu w prawie

Podsumowanie

Część II

Filozofia prawa międzynarodowego Kelsena

Uwagi wprowadzające

Rozdział 4

Filozofia eksplikatywna: wyjaśnienie odmienności

prawa międzynarodowego od prawa państwowego

4.1. Teza teleologiczno-aksjologiczna o pokoju

4.2. Teoria ewolucji porządków prawnych

4.2.1. Teza o centralizacji porządków prawnych

4.2.2. Teza o prymitywizmie prawa międzynarodowego

4.2.3. Teza o analogii między prawem międzynarodowym

a państwowym

Rozdział 5

Filozofia normatywna Kelsena: postulaty

co do dalszego rozwoju prawa międzynarodowego

5.1. Judykalizacja jako narzędzie centralizacji

prawa międzynarodowego

5.1.1. Rola i pozycja sądów w czystej nauce prawa

5.1.2. Obligatoryjność jurysdykcji międzynarodowych

sądów i trybunałów

5.1.3. Powszechność kognicji przedmiotowej

międzynarodowych sądów i trybunałów

5.2. Antropocentryzm Kelsenowskiego prawa

międzynarodowego

5.2.1. Jednostka jako podmiot prawa międzynarodowego

5.2.2. Międzynarodowa odpowiedzialność karna jednostek

i ocena procesów norymberskich

5.3. Ewolucja porządku prawa międzynarodowego

– ku państwu światowemu?

Podsumowanie

Część III

Normatywizm Hansa Kelsena

wobec współczesnych przemian

prawa międzynarodowego

Uwagi wprowadzające

Rozdział 6

Przemiany współczesnego prawa międzynarodowego

6.1. Prawo międzynarodowe a prawo transnarodowe,

ponadnarodowe i globalne

6.2. Między woluntaryzmem a obiektywizmem: od ius inter

gentes do nowego ius gentium

6.3. Przemiany strukturalne: fragmentacja a koherencja

prawa międzynarodowego

6.4. Przemiany normatywne: menedżeryzm i relatywizacja

normatywności prawa międzynarodowego

6.5. Kryzys pozytywistycznego paradygmatu prawa

międzynarodowego

6.6. Odpowiedzi doktryny na wyzwania globalizacji prawa:

teoria systemów społecznych

Rozdział 7

Elementy neokelsenowskiego ujęcia prawa

międzynarodowego jako prawa globalnego

7.1. Struktura prawa globalnego

7.1.1. Podmioty: osoby i reżimy jako porządki prawne

7.1.2. Krytyka doktryny Stufenbaulehre ze strony teorii

systemów

7.1.3. Stufenbaulehre systemu prawa globalnego

a pluralizm reżimów prawnych

a) Reżimy regulacyjne publicznoprawne

b) Reżimy prywatne

7.1.4. Multicentryzm systemu prawa globalnego

a) „Trzeci monizm”: prymat prawa

międzynarodowego wobec wielości porządków

prawnych

b) Delegacja porządku częściowego jednocześnie

przez normy różnych porządków prawnych

c) Znaczenie multicentryzmu w odniesieniu

do prawa globalnego

d) Hierarchia, heterarchia i panarchia struktury

prawa globalnego

7.1.5. Mit piramidy – grafi czny obraz systemu prawa

globalnego

7.2. Normatywność współczesnego prawa międzynarodowego

jako porządku przymusu

7.3. Obiektywizm współczesnego prawa międzynarodowego

a czystość jego nauki

Podsumowanie

Zakończenie

Literatura