Rozwój bankowości islamskiej. Uwarunkowania, problemy, perspektywy

Opis

Rozwój bankowości islamskiej. Uwarunkowania, problemy, perspektywy

Autorzy: Iwona Sobol

Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego

Głównym celem niniejszej książki jest identyfikacja specyfiki, znaczenia, a także perspektyw rozwoju bankowości islamskiej na świecie. Zasady i wartości, na których opierają się banki islamskie, sięgają czasów Mahometa, ale powstały dopiero w latach 70. XX w. Przyczyniły się do tego ruchy związane z islamskim ożywieniem, stawiające sobie za cel odrodzenie społeczne i kulturalne muzułmańskich społeczeństw w duchu islamu oraz sprzeciw wobec kultury państw kolonialnych. Czynnikiem sprzyjającym powstaniu bankowości islamskiej okazał się ponadto kryzys naftowy lat 70. Wysokie dochody napływające do państw Zatoki Perskiej stały się głównym źródłem dla tworzących się w tamtym okresie banków islamskich. Podstawą zasad, do których banki muszą się stosować, jest szariat, prawo religijne muzułmanów. Konieczność ich przestrzegania juryści muzułmańscy starają się udowodnić, znajdując odpowiednie odniesienia w Koranie oraz hadisach. Za najważniejszą z tych zasad uważa się zakaz oprocentowania (riba). Pozostałe to m.in.: unikanie niepewności (gharar) i zakaz spekulacji (maysir), nakaz płacenia jałmużny (zakat), zakaz inwestowania i handlowania produktami nielegalnymi (haram), a także dzielenie zysków i strat z przedsięwzięcia. Zasady te wpływają na specyficzny charakter bankowości islamskiej, którą powinny charakteryzować trzy zasadnicze cechy. Po pierwsze, operacje bankowe nie mogą być oparte na stopie procentowej. Po drugie, cel działalności banków islamskich nie powinien być czysto komercyjny. Po trzecie, ich działalność powinna być oparta o instrumenty własnościowe.

Spis treści

Wstęp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7

Rozdział 1

Charakterystyka ekonomii islamskiej ze szczególnym uwzględnieniem finansów

i bankowości . . . . . . . . .  . . . . . . 15

1.1. Prawo religijne muzułmanów – szariat i jego źródła . .. . . . 15

1.2. Ekonomia islamska – analiza krytyczna . . .. . . . . . 20

1.3. Pojęcie finansów i bankowości islamskiej . . . . . . . . . . . 38

1.4. Ewolucja finansów i bankowości islamskiej . . . . . . . . . . 43

Rozdział 2

Zakaz stosowania oprocentowania – fundamentalna zasada bankowości islamskiej . . 63

2.1. Historyczne ujęcie oprocentowania i lichwy . . . .. . . . . 63

2.2. Poglądy na lichwę w islamie . . . . . . . . .  . . . . 69

2.3. Dyskusja nad przyczynami zakazu stosowania oprocentowania

przez islamskie banki . . . . . .. . . . 77

Rozdział 3

Pozostałe zasady bankowości islamskiej – istota, przyczyny oraz konsekwencje

ich stosowania . . . . . . . . . . .  . . . 89

3.1. Nakaz unikania niepewności i zakaz spekulacji . . .  . 89

3.2. Nakaz jałmużny . . . . . . . . . . . . . . . 94

3.3. Zakaz inwestowania i handlowania produktami nielegalnymi . .. . . 98

3.4. Koncepcja dzielenia zysków i strat jako podstawa działania banków islamskich . 100

3.5. Rola rady szariatu w banku islamskim . . . . . .. . . . 103

Rozdział 4

Specyfika i wykorzystanie instrumentów finansowych oferowanych

przez banki islamskie . . . . . . .  . . 111

4.1. Mechanizmy finansowania oparte na koncepcji dzielenia zysków i strat . . . 111

4.2. Instrumenty finansowania oparte na długu . . . .  . 116

4.3. Rachunki bieżące i konta oszczędnościowe . . . . . . . . 125

4.4. Depozyty terminowe . . . . . . . . . . . . . 130

4.5. Systemy gwarantowania depozytów islamskich . . . . . . 136

Rozdział 5

Sektor bankowości islamskiej w Malezji – studium przypadku . . . . . 139

5.1. Ewolucja i czynniki rozwoju bankowości islamskiej w Malezji . . . .. . 139

5.2. Stan rozwoju bankowości islamskiej w Malezji na tle bankowości

konwencjonalnej . . . . . . . . . . . . . . . 149

5.3. Analiza rentowności banków islamskich i banków konwencjonalnych w Malezji . . 161

5.4. Czynniki determinujące rentowność malezyjskich banków islamskich . . . . . 175

Rozdział 6

Stan i perspektywy rozwoju współczesnego islamskiego sektora bankowego . 185

6.1. Wielkość i struktura islamskiego sektora bankowego na świecie . . .. . 185

6.2. Zakres współpracy międzynarodowej i jej znaczenie dla rozwoju

bankowości islamskiej . . . . . . . 196

6.3. Szanse i wyzwania rozwoju bankowości islamskiej . . . . . . 205

Zakończenie . . . . . .. . . . 223

Bibliografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 231

Wykaz ważniejszych skrótów . . . . . . . . . .. . . . . 251

Spis rysunków . . . . . . . . . . . . . . .. . . 255

Spis tabel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 256