Prawo ochrony zabytków

Książka PRAWO OCHRONY ZABYTKÓW jest uwieńczeniem szeroko zakrojonego projektu naukowego realizowanego na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Gdańskiego w 2013 r., związanego z dziesięcioleciem obowiązywania ustawy z 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. Stanowi ona sui generis komentarz do tej ustawy, bowiem układ odpowiada kolejnym rozdziałom ustawy, a wszystkie teksty koncentrują się na konkretnych przepisach i instytucjach prawnych w niej uregulowanych. Na publikację składa się łącznie 45 tekstów przygotowanych przez grono 48 autorów, przede wszystkim prawników reprezentujących większość wydziałów prawa w Polsce. Obok analizy normatywnej, zawierającej rozważania de lege lata, podjęty został trud sformułowania konkretnych postulatów de lege ferenda. W wielu miejscach rozważania zawarte w pracy skłaniają do refleksji, pokazują złożoność tytułowej problematyki, a także wykazują częste potknięcia i błędy zarówno w praktyce prawnej ochrony zabytków, jak i w tworzeniu służącego jej prawa. Stąd książka będzie nie tylko przydatnym narzędziem w procesie stosowania prawa obowiązującego, ale także winna wpłynąć inspirująco na prawodawcę. Tym samym stanowi ważny głos w dyskusji nad stanem prawa ochrony zabytków w Polsce.

Spis treści

Wykaz skrótów 13
Wstęp (Kamil Zeidler) 19
1. Przepisy ogólne
Kamil Zeidler
Prawo ochrony dziedzictwa kultury jako nowa gałąź prawa 23
Janina Ciechanowicz-McLean
Kształtowanie się gałęzi prawo ochrony środowiska
jako wzór dla prawa ochrony dziedzictwa kultury 34
Magdalena Marcinkowska
Prawo ochrony dziedzictwa kultury jako dziedzina prawa
międzynarodowego 42
Wojciech Kowalski, Katarzyna Zalasińska
Strategia regulacji prawa ochrony dziedzictwa kulturowego 56
Jan Tajchman
Konwencja o ochronie dziedzictwa architektonicznego Europy
a przyczyny jego degradacji w Polsce
oraz drogi do jej powstrzymania 81
Jakub Lewicki
Zabytek a historyczny zespół urbanistyczny i budowlany
i dobro kultury współczesnej 96
Katarzyna Płażyńska
Świadectwo minionej epoki czy dobro kultury współczesnej?
Problemy ochrony prawnej architektury nowoczesnej 105
Maciej Trzciński
Definicja zabytku archeologicznego
– problemy i kontrowersje wokół stosowania prawa 115
Zbigniew Kobyliński, Jacek Wysocki
Ujęcie problematyki ochrony zabytków archeologicznych
w ustawie o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami
– stan obecny i postulaty zmian 123
Alicja Miśkiewicz
Podwodne dziedzictwo kultury w ustawie
o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami
w świetle zobowiązań międzynarodowych 142
Waldemar J. Affelt
Dziedzictwo techniki – jego składniki i wartości 150
Dariusz Matelski
Archiwalia i księgozbiory
– problemy ochrony i zabezpieczania w prawodawstwie polskim 168
Dominika Kostrzewa
Płaszczyzny wspólne
prawa ochrony przyrody i prawa ochrony zabytków 195
Agata Duniak
Dziedzictwo niematerialne a wartości w ustawie
o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami 199
Tomasz Snarski
Ochrona i promocja wielokulturowości
jako cel działania organów administracji publicznej
w zakresie ochrony zabytków – postulat de lege ferenda 209
2. Formy i sposoby ochrony zabytków
Piotr Dobosz
Ewoluujące prawne formy ochrony zabytków w Polsce 219
Jacek Brudnicki
Procedura skreślenia z rejestru zabytków
– analiza obecnej regulacji wraz z propozycjami zmian 244
Katarzyna Frączak
Skuteczność ochrony pomników historii w prawie polskim 260
Katarzyna Piotrowska
Aspekty prawne zarządzania dziedzictwem
na przykładzie pomników historii i miejsc światowego dziedzictwa 271
Tomasz Bąkowski
Udział wojewódzkiego konserwatora zabytków
w procesie inwestycyjno-budowlanym oraz w innych
postępowaniach związanych ze zmianą przeznaczenia
lub zagospodarowania nieruchomości 285
Bogusław Szmygin, Ewa Banak
Prognoza oddziaływania na środowisko kulturowe
– brakujący element systemu ochrony dziedzictwa kulturowego 302
3. Zagospodarowanie zabytków, prowadzenie badań, prac i robót
oraz podejmowanie innych działań przy zabytkach
Alicja Jagielska-Burduk
Koncepcja świadomego dysponenta zabytków
w polskim prawie ochrony zabytków 311
Beata Ruszkiewicz
Wpływ decyzji wojewódzkiego konserwatora zabytków
na wykonywanie własności zabytków nieruchomych 319
Małgorzata Korpała
Badania konserwatorskie – zapisy ustawy a praktyka 329
Marcin Sabaciński
Zasady prowadzenia badań archeologicznych
określone w przepisach ochrony zabytków 334
4. Nadzór konserwatorski
Ewelina Pabisiak
Nadzór konserwatorski – propozycje zmian
ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami 343
Krzysztof Kaszubowski
Decyzja wojewódzkiego konserwatora zabytków
o wstrzymaniu prac konserwatorskich – zarys problematyki 355
Monika Drela
Decyzja o zabezpieczeniu zabytku nieruchomego
w formie ustanowienia czasowego zajęcia
jako narzędzie służące zapobieganiu dewastacji zabytków 363
5. Wywóz zabytków za granicę
Tomasz Sienkiewicz
Wywóz zabytków za granicę
w świetle polskich regulacji prawnych 373
6. Restytucja zabytków wywiezionych niezgodnie z prawem
z terytorium państwa członkowskiego Unii Europejskiej
Piotr Stec
Postępowanie w sprawach zwrotu dóbr kultury
wywiezionych nielegalnie z terytorium państwa członkowskiego
Unii Europejskiej – zagadnienia wybrane 395
7. Zasady finansowania opieki nad zabytkami
Przemysław Panfil
Finansowanie przez jednostkę samorządu terytorialnego
prac konserwatorskich, prac restauratorskich
i robót budowlanych przy zabytku 407
8. Krajowy program ochrony zabytków i opieki nad zabytkami
oraz ochrona zabytków na wypadek konfliktu zbrojnego
i sytuacji kryzysowych
Anna Kociołek-Pęksa, Jerzy Menkes
Ochrona zabytków na wypadek konfliktu zbrojnego
i sytuacji kryzysowych – stosunek
ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami
do międzynarodowego prawa humanitarnego 415
Anna Kociołek-Pęksa
Certyfikat pożarowy nieruchomości zabytkowej
– postulat de lege fereneda w odniesieniu do treści regulującej
ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami 429
9. Organizacja organów ochrony zabytków
Iwona Gredka
Prawnoprocesowe narzędzia ochrony zabytków
w świetle ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami 441
Anna Gerecka-Żołyńska
Wojewódzki konserwator zabytków
jako oskarżyciel posiłkowy w procesie karnym 451
Sławomir Fundowicz
Zasady współpracy administracji publicznej
ze związkami wyznaniowymi w zakresie ochrony zabytków 458
10. Społeczni opiekunowie zabytków
Aleksandra Brodowska
Analiza praktycznych aspektów funkcjonowania
instytucji społecznego opiekuna zabytków
w kontekście kompetencji nadanych
ustawą o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami 469
11. Przepisy karne
Olgierd Jakubowski
Karnoprawna ochrona zabytków
– rozważania nad kierunkami zmian prawnych 475
Ewelina Kowalska-Benasiewicz
Zbieg przepisów art. 108–109b
ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami
z innymi przepisami typizującymi przestępstwa i wykroczenia 486
Ryszard Krawczyk
Modus operandi niszczenia zabytków nieruchomych w Polsce
w ostatnim dwudziestoleciu 508
Wiesław Pływaczewski
Wandalizm z perspektywy ochrony dziedzictwa kultury
– diagnoza zjawiska oraz możliwości przeciwdziałania 521
Paweł Błażejczyk
To tylko metalowy napis czy zabytek
o szczególnym znaczeniu dla kultury? 551
Bartłomiej Gadecki
Karnoprawna ochrona autentyczności zabytków
– aktualny stan prawny i propozycje de lege ferenda 558
Wojciech Szafrański
Ustawa o ochronie zabytków i opieki nad zabytkami
z perspektywy fałszerza – wokół art. 109a i art. 109b 570
Marek Łuczak
Prawna ochrona zabytków versus praktyka – propozycje zmian
w ustawie o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami 587
Źródła prawa 595
Prawo krajowe 595
Prawo europejskie 603
Prawo międzynarodowe 603
Orzecznictwo 607
Sąd Najwyższy 607
Sądy powszechne 607
Sądy administracyjne 607
Sądy międzynarodowe 609
Trybunał Konstytucyjny 609
Literatura 611
Informacje o autorach 647