Prewencyjna kontrola konstytucyjności prawa w Polsce na tle państw europejskich

Opis

Prewencyjna kontrola konstytucyjności prawa w Polsce na tle państw europejskich. Studium z prawa konstytucyjnego

Autorzy: Anna Rytel-Warzocha

Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego

 

Niezależnie od modelu kontroli konstytucyjności prawa przyjętego w danym państwie sądownictwo konstytucyjne jest obecnie postrzegane jako istotny filar demokratycznego państwa opartego na rządach prawa. Kontrola konstytucyjności prawa w trybie prewencyjnym, pomimo iż co do zasady ma jedynie uzupełniający charakter względem kontroli represyjnej, może stanowić istotną gwarancję spójności i konstytucyjności systemu obowiązujących aktów normatywnych. Odpowiednie rozwiązania systemowe pozwalające na eliminację wadliwych przepisów już na etapie ich tworzenia nie tylko stanowią gwarancję zasady nadrzędności konstytucji, ale również wzmacniają zasadę zaufania obywatela do państwa i stanowionego przezeń prawa, pozwalając uniknąć problemów związanych ze stosowaniem niekonstytucyjnych przepisów.

 

Spis treści

Wykaz skrótów 11

Od Autorki 13

Wstęp 15

Rozdział I

Prewencyjna kontrola konstytucyjności prawa

w systemie kontroli zgodności prawa z Konstytucją 25

1. Geneza i modele kontroli konstytucyjności prawa 25

1.1. Zdecentralizowana kontrola konstytucyjności prawa 26

1.2. Scentralizowana kontrola konstytucyjności prawa 32

2. Geneza prewencyjnej kontroli konstytucyjności prawa 40

3. Pojęcie i rodzaje prewencyjnej kontroli konstytucyjności prawa 41

3.1. Prewencyjna a następcza kontrola konstytucyjności prawa 41

3.2. Parlamentarna a pozaparlamentarna prewencyjna kontrola

konstytucyjności prawa 46

3.3. Subsydiarny a wyłączny charakter prewencyjnej kontroli

konstytucyjności prawa 47

3.4. Obligatoryjny a fakultatywny charakter prewencyjnej kontroli

konstytucyjności prawa 48

3.5. Abstrakcyjny charakter prewencyjnej kontroli konstytucyjności prawa 49

4. Cele prewencyjnej kontroli konstytucyjności prawa 50

5. Przedmiotowy zakres prewencyjnej kontroli konstytucyjności prawa 50

5.1. Prewencyjna kontrola konstytucyjności ustaw 51

5.2. Prewencyjna kontrola konstytucyjności ustaw konstytucyjnych 52

5.3. Prewencyjna kontrola konstytucyjności umów międzynarodowych 55

6. Wzorce prewencyjnej kontroli konstytucyjności prawa 58

7. Skutek prewencyjnej kontroli konstytucyjności prawa 59

8. Ocena potrzeby prewencyjnej kontroli prawa 62

8.1. Argumenty uzasadniające prewencyjną kontrolę

konstytucyjności prawa 62

8.2. Argumenty przeciwko prewencyjnej kontroli konstytucyjności prawa 64

9. Podsumowanie 67

Rozdział II

Parlamentarna kontrola konstytucyjności prawa w Polsce

na tle rozwiązań państw europejskich 71

1. Pojęcie parlamentarnej kontroli konstytucyjności prawa 71

2. Parlamentarna kontrola konstytucyjności prawa – rozwiązania wybranych

państw europejskich 74

2.1. Uwagi wprowadzające 74

2.2. Parlamentarna kontrola konstytucyjności prawa w Szwecji 77

2.3. Parlamentarna kontrola konstytucyjności prawa w Finlandii 78

2.4. Parlamentarna kontrola konstytucyjności prawa w Wielkiej Brytanii 82

2.5. Rola organów zewnętrznych w prewencyjnej kontroli

konstytucyjności aktów normatywnych na etapie ich tworzenia 86

2.5.1. Rada Prawa w Szwecji 88

2.5.2. Rada Stanu w Holandii 91

2.5.3. Rada Stanu w Belgii 92

2.5.4. Rada Stanu w Luksemburgu 94

2.5.5. Rada Stanu we Francji 94

2.5.6. Rada Stanu we Włoszech 97

2.5.7. Rada Legislacyjna w Rumunii 97

3. Geneza i rozwój parlamentarnej kontroli konstytucyjności prawa w Polsce 99

3.1. Parlamentarna kontrola konstytucyjności prawa w okresie

międzywojennym 99

3.2. Parlamentarna kontrola konstytucyjności prawa

po II wojnie światowej 100

4. Parlamentarna kontrola konstytucyjności prawa pod rządami

Konstytucji z 1997 r. 103

4.1. Uwagi wprowadzające 103

4.2. Kontrola konstytucyjności projektu ustawy na etapie

poprzedzającym jego złożenie w Sejmie 103

4.2.1. Kontrola konstytucyjności prawa na etapie przygotowywania

rządowych projektów ustaw 103

4.2.2. Rola konsultacji społecznych w prewencyjnej kontroli

konstytucyjności prawa 107

4.3. Kontrola konstytucyjności projektu ustawy na etapie kontroli wstępnej 114

4.4. Kontrola konstytucyjności projektu ustawy na etapie prac komisji

sejmowych 125

4.4.1. Rola aparatu pomocniczego Sejmu 125

4.4.2. Wysłuchanie publiczne 128

4.5. Kontrola konstytucyjności projektów ustaw dokonywana

przez Sejm in pleno 133

4.5.1. Zasada trzech czytań 133

4.5.2. Instytucja poprawek 136

4.6. Rola Senatu w prewencyjnej kontroli konstytucyjności ustaw 137

4.7. Kontrola konstytucyjności projektu ustawy przez organ

pozaparlamentarny (de lege ferenda) 140

5. Podsumowanie 144

Rozdział III

Prewencyjna kontrola konstytucyjności prawa przez organy

sądownictwa konstytucyjnego – rozwiązania państw

europejskich 147

1. Typologia rozwiązań w zakresie prewencyjnej kontroli

konstytucyjności prawa 147

2. Prewencyjna kontrola projektów ustaw na etapie prac legislacyjnych

poprzedzających ich uchwalenie 150

2.1. Prewencyjna kontrola konstytucyjności projektów ustaw w Austrii 150

2.2. Prewencyjna kontrola konstytucyjności projektów ustaw we Francji 152

2.3. Prewencyjna kontrola konstytucyjności projektów ustaw w Hiszpanii 154

2.4. Prewencyjna kontrola konstytucyjności projektów ustaw

na Węgrzech (uwagi o charakterze historycznym) 156

3. Prewencyjna kontrola ustaw po ich uchwaleniu, a przed wejściem w życie 159

3.1. Prewencyjna kontrola konstytucyjności ustaw jako wyłączna forma

abstrakcyjnej kontroli konstytucyjności prawa 159

3.1.1. Prewencyjna kontrola konstytucyjności ustaw we Francji 159

3.1.2. Prewencyjna kontrola konstytucyjności ustaw w Rumunii 168

3.2. Prewencyjna kontrola konstytucyjności ustaw funkcjonująca

obok abstrakcyjnej kontroli represyjnej 171

3.2.1. Prewencyjna kontrola konstytucyjności ustaw na Węgrzech 171

3.2.2. Prewencyjna kontrola konstytucyjności ustaw w Estonii 173

3.2.3. Prewencyjna kontrola konstytucyjności ustaw w Irlandii 176

3.2.4. Prewencyjna kontrola konstytucyjności ustaw w Portugalii 178

3.2.5. Prewencyjna kontrola konstytucyjności ustaw w Hiszpanii

(uwagi o charakterze historycznym) 180

3.3. Prewencyjna kontrola konstytucyjności ustaw o charakterze

ograniczonym 181

3.3.1. Prewencyjna kontrola konstytucyjności ustaw na Cyprze 181

3.3.2. Prewencyjna kontrola konstytucyjności ustaw we Włoszech 182

4. Prewencyjna kontrola umów międzynarodowych 183

4.1. Prewencyjna kontrola konstytucyjności umów międzynarodowych

o charakterze bezpośrednim 185

4.1.1. Prewencyjna kontrola umów międzynarodowych we Francji 185

4.1.2. Prewencyjna kontrola umów międzynarodowych w Hiszpanii 186

4.1.3. Prewencyjna kontrola umów międzynarodowych w Rumunii 188

4.1.4. Prewencyjna kontrola umów międzynarodowych na Węgrzech 189

4.1.5. Prewencyjna kontrola umów międzynarodowych w Estonii 189

4.1.6. Prewencyjna kontrola umów międzynarodowych

w Republice Czeskiej 190

4.1.7. Prewencyjna kontrola umów międzynarodowych w Bułgarii 194

4.1.8. Prewencyjna kontrola umów międzynarodowych w Słowenii 195

4.1.9. Prewencyjna kontrola umów międzynarodowych na Litwie 196

4.2. Prewencyjna kontrola konstytucyjności umów międzynarodowych

o charakterze pośrednim na przykładzie Niemiec 197

5. Podsumowanie 200

Rozdział IV

Prewencyjna kontrola konstytucyjności prawa

przez Trybunał Konstytucyjny w Polsce 203

1. Geneza prewencyjnej kontroli konstytucyjności prawa

przez organ pozaparlamentarny 203

1.1. Prewencyjna kontrola konstytucyjności prawa w okresie

międzywojennym 203

1.2. Prewencyjna kontrola konstytucyjności prawa po II wojnie światowej 205

1.3. Prewencyjna kontrola konstytucyjności prawa w okresie

transformacji ustrojowej (1989–1997) 209

1.4. Prawna regulacja prewencyjnej kontroli konstytucyjności prawa

pod rządami Konstytucji z 1997 r. 217

2. Inicjowanie prewencyjnej kontroli konstytucyjności prawa 219

2.1. Ustrojowe umocowanie uprawnienia Prezydenta RP 219

2.2. Fakultatywny czy obligatoryjny charakter uprawnienia Prezydenta RP 220

2.3. Wniosek do Trybunału Konstytucyjnego a weto ustawodawcze 226

3. Przedmiotowy zakres prewencyjnej kontroli konstytucyjności prawa 229

3.1. Prewencyjna kontrola konstytucyjności ustaw 229

3.2. Prewencyjna kontrola konstytucyjności umów międzynarodowych 230

4. Wzorce prewencyjnej kontroli konstytucyjności prawa 240

5. Wniosek o przeprowadzenie prewencyjnej kontroli konstytucyjności prawa 243

5.1. Termin na wniesienie wniosku 243

5.2. Wymogi formalne wniosku 244

5.3. Zarzuty o charakterze materialnoprawnym 244

5.4. Zarzuty o charakterze formalnoprawnym 246

5.5. Wycofanie wniosku o przeprowadzenie prewencyjnej kontroli

konstytucyjności prawa 253

6. Proceduralne aspekty postępowania w sprawie prewencyjnej kontroli

konstytucyjności prawa 256

6.1. Zasada związania wnioskiem 256

6.2. Zasada rozpatrywania wniosku w składzie pełnym 258

6.3. Szczególne traktowanie zasady domniemania konstytucyjności 259

6.4. Uczestnicy postępowania 263

6.5. Termin na wydanie orzeczenia 264

7. Postępowanie przed Trybunałem Konstytucyjnym a aktywność legislacyjna

ustawodawcy 267

8. Postępowanie przed Trybunałem Konstytucyjnym a zasada dyskontynuacji

prac parlamentu 268

9. Skutki orzeczeń wydanych na skutek prewencyjnej kontroli

konstytucyjności prawa 275

9.1. Skutki orzeczeń afirmatywnych 275

9.1.1. Skutki orzeczeń o zgodności ustawy z Konstytucją 275

9.1.2. Skutki orzeczeń o zgodności umowy międzynarodowej

z Konstytucją 277

9.2. Skutki orzeczeń negatywnych 277

9.2.1. Skutki orzeczeń o niezgodności ustawy z Konstytucją 277

9.2.2. Skutki orzeczeń o niezgodności niektórych przepisów

ustawy z Konstytucją 278

9.2.3. Skutki orzeczeń o niezgodności umowy międzynarodowej

z Konstytucją 297

10. Podsumowanie 297

Rozdział V

Prewencyjna kontrola konstytucyjności prawa

przez Trybunał Konstytucyjny w polskiej

praktyce ustrojowej 301

1. Uwagi wprowadzające 301

2. Prewencyjna kontrola konstytucyjności ustaw w okresie prezydentury

L. Wałęsy 302

3. Prewencyjna kontrola konstytucyjności ustaw w okresie prezydentury

A. Kwaśniewskiego 304

4. Prewencyjna kontrola konstytucyjności ustaw w okresie prezydentury

L. Kaczyńskiego 322

5. Prewencyjna kontrola konstytucyjności ustaw za prezydentury

B. Komorowskiego 333

6. Prewencyjna kontrola konstytucyjności ustaw za prezydentury A. Dudy 338

7. Prewencyjna kontrola konstytucyjności umów międzynarodowych 341

8. Podsumowanie 342

Wnioski 343

Bibliografia 355

Wykaz aktów prawnych 379

Wykaz orzecznictwa 389