Postępowania grupowe w sprawach konsumenckich

Opis

Postępowania grupowe w sprawach konsumenckich. Studium prawnoporównawcze

Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego

Autor: Hanna Mardo

 

Instytucja postępowania grupowego w krajach Unii Europejskiej jest stosowana stosunkowo krótko, jednak może mieć doniosłe znaczenie dla obrotu gospodarczego, w szczególności w przypadku sporów instytucji finansowych oraz największych korporacji z konsumentami. Niniejsza publikacja jest ukierunkowana na analizę prawnoporównawczą instytucji postępowania grupowego w wybranych systemach prawnych oraz prześledzenie najnowszych zmian dotyczących omawianej instytucji w kontekście ochrony konsumentów. Poruszono także problem aktualnych zmian w zakresie postępowania grupowego administracyjnego i sądowego w niektórych państwach europejskich oraz omówiono projekt dyrektywy w sprawie powództw przedstawicielskich, będący częścią planowanego pakietu „Nowy ład dla konsumentów”. Główną część publikacji stanowią trzy rozdziały zawierające rozważania dotyczące uregulowania omawianej instytucji w systemach prawnych Polski, Włoch oraz Belgii. Szczegółowej analizie zostały poddane nie tylko akty prawne regulujące instytucję postępowania grupowego oraz poglądy doktryny, ale też dotychczasowe doświadczenia praktyczne orzecznictwa. Analiza każdej z wybranych regulacji zawiera ocenę jej skuteczności. Zestawienie trzech wspomnianych porządków prawnych pozwoliło na porównanie modeli pod kątem sposobu ustalania składu grupy, skutków powierzenia roli przedstawiciela grupy różnym podmiotom, sposobów finansowania postępowania, możliwości polubownego rozwiązania sporu oraz rzeczywistego wpływu wprowadzenia omawianej regulacji na ochronę praw konsumenta we wskazanych państwach.

Publikacja kierowana jest zarówno do praktyków prawa, w tym rzeczników konsumentów, pracowników organizacji konsumenckich oraz profesjonalnych pełnomocników zajmujących się reprezentacją grup w postępowaniu grupowym, jak i badaczy prawa konsumenckiego.

 

Spis treści

Wykaz skrótów . . . 9

Wstęp . .  . . 13

Rozdział 1. Zagadnienia wprowadzające . . . 19

1.1. Pojęcie postępowania grupowego . . . . 19

1.2. Geneza instytucji postępowania grupowego (model amerykański) . . 21

1.3. Recepcja postępowania grupowego w Unii Europejskiej.

Regulacje wspólnotowe i krajowe . . 23

1.3.1. Działania na szczeblu unijnym. „Nowy ład

dla konsumentów” . 23

1.3.2. Pojęcie zbiorowych praw konsumentów . .  . 34

1.3.3. Regulacje państw członkowskich w sprawie postępowań

grupowych .  . . 40

1.4. Postępowanie grupowe jako narzędzie służące ochronie

konsumenta . . . . 43

Rozdział 2. Dochodzenie roszczeń w postępowaniu grupowym –

model polski . . . . 45

2.1. Uwagi wstępne . . .  . 45

2.2. Zakres podmiotowy regulacji . . .. 48

2.2.1. Liczebność grupy i system opt-in . . . . 48

2.2.2. Reprezentant grupy . . .  . 51

2.2.3. Charakter relacji między członkami grupy a reprezentantem

grupy . .  . 55

2.3. Zakres przedmiotowy regulacji . . .. 57

2.3.1. Jednorodzajowość roszczeń . . . . 57

2.3.2. Roszczenia materialnoprawne dochodzone w postępowaniu

grupowym . . .. . . 60

2.3.3. Roszczenia pieniężne i niepieniężne . . .. 66

2.4. Grupa i podgrupa . . .. . 66

2.4.1. Ustalenie stanu grupy . . . . 66

2.4.2. Skutki przystąpienia do grupy . . . 71

2.4.3. Ujednolicanie roszczeń pieniężnych w ramach grupy

lub podgrupy . .  . 72

2.5. Pełnomocnik procesowy . . . . . 74

2.6. Postępowanie w przedmiocie dopuszczalności rozpoznania sprawy

w postępowaniu grupowym . . . 77

2.6.1. Wniesienie pozwu . . . . 77

2.6.2. Postanowienie w sprawie dopuszczalności postępowania

grupowego . . . . . 84

2.6.3. Ustalenie ostatecznego kształtu grupy . .  . 87

2.7. Postępowanie merytoryczne . . .  . . 90

2.7.1. Kaucja aktoryczna w postępowaniu grupowym . . .. 90

2.7.2. Czynności procesowe wymagające zgody grupy . .  . 93

2.7.3. Przesłuchanie członków grupy i wysłuchanie stron . .  94

2.7.4. Wyrok w postępowaniu grupowym. Egzekucja należnych

świadczeń . .. . 96

2.8. Koszty postępowania grupowego .  . 98

2.9. Zaskarżenie wyroku w postępowaniu grupowym . . . 100

2.10. Dochodzenie roszczeń w postępowaniu grupowym jako narzędzie

ochrony konsumenta w Polsce – doświadczenia praktyczne . .101

2.11. Ocena skuteczności ustawy o dochodzeniu roszczeń

w postępowaniu grupowym . .  105

Rozdział 3. Dochodzenie roszczeń w postępowaniu grupowym –

model włoski .  . . 113

3.1. Okoliczności wprowadzenia instytucji postępowania grupowego

do włoskiego systemu prawa cywilnego . .  . 113

3.2. Zakres podmiotowy regulacji . . . . 118

3.2.1. Reprezentant grupy . . .. . 118

3.2.2. Uprawniony do przystąpienia do grupy . . . . 120

3.2.3. Legitymacja bierna w postępowaniu grupowym . .  . 129

3.3. Zakres przedmiotowy regulacji .  . 131

3.4. Przebieg postępowania grupowego . . . . 138

3.5. Model opt-in . . . . 144

3.6. Projekty ustaw zmieniających instytucję postępowania grupowego

z 2015 i 2018 r. . . . 147

3.6.1. Ocena obowiązującej regulacji i geneza nowelizacji .  147

3.6.2. Proponowane zmiany w zakresie przedmiotu postępowania

oraz legitymacji czynnej i biernej . . 149

3.6.3. Proponowane zmiany w zakresie przebiegu postępowania

grupowego . . . 152

3.7. Dochodzenie roszczeń w postępowaniu grupowym jako narzędzie

ochrony konsumenta we Włoszech – doświadczenia praktyczne . 166

3.8. Ocena skuteczności postępowania grupowego w prawie włoskim

jako narzędzia ochrony konsumentów . .  171

Rozdział 4. Dochodzenie roszczeń w postępowaniu grupowym –

model belgijski . . . 175

4.1. Wyjątkowość regulacji belgijskiej na tle innych krajów UE . . . 175

4.2. Okoliczności uchwalenia ustawy o zbiorowym dochodzeniu

roszczeń z 2014 r. . .. 176

4.3. Zakres podmiotowy regulacji . . .  . . 177

4.3.1. Uprawniony do przystąpienia do grupy . .. 177

4.3.2. Reprezentant grupy. Powód w postępowaniu grupowym . 180

4.3.3. Legitymacja bierna w postępowaniu grupowym .  . . 182

4.4. Zakres przedmiotowy regulacji . . . . 184

4.5. Model opt-in i opt-out. Tworzenie grupy . . . 187

4.5.1. Wybór mechanizmu dołączania do grupy . . . 187

4.5.2. Możliwość przystąpienia do grupy oraz wystąpienia z grupy . . 188

4.6. Właściwość sądu . . .. . 190

4.7. Przebieg postępowania grupowego . . 192

4.7.1. Etap przedsądowy i wniesienie pozwu w postępowaniu

grupowym . . . 192

4.7.2. Wniosek o udzielenie zgody na zawarcie ugody zbiorowej

przed wszczęciem postępowania grupowego . .  193

4.7.3. Postanowienie w sprawie dopuszczalności postępowania

grupowego . . . 194

4.7.4. Ugoda zbiorowa w postępowaniu grupowym . . .. 197

4.7.5. Postępowanie merytoryczne i wyrok w postępowaniu

grupowym . . 203

4.7.6. Egzekucja postanowień ugody lub wyroku w postępowaniu

grupowym . . . 206

4.8. Dochodzenie roszczeń w postępowaniu grupowym jako narzędzie

ochrony konsumenta w Belgii – doświadczenia praktyczne . . . 208

4.8.1. Finansowanie postępowania grupowego. Rola Test-Aankoop .. 208

4.8.2. Sprawa Test-Aankoop przeciwko Thomas Cook Airlines

Belgium . .  212

4.8.3. Sprawa Test-Aankoop przeciwko NMBS . . . . 213

4.8.4. Sprawa Test-Aankoop przeciwko Volkswagen AG i D’Ieteren .. 215

4.8.5. Sprawa Test-Aankoop przeciwko Proximus . .  . 217

4.8.6. Sprawa Test-Aankoop przeciwko Events Belgium i in. . .. 218

4.8.7. Sprawa Test-Aankoop przeciwko Groupon Belgium . .  . 219

4.8.8. Sprawa Test-Aankoop przeciwko Facebook, Inc. . .  220

4.8.9. Sprawa Test-Aankoop przeciwko KLM i Air France . . . 220

4.9. Ocena skuteczności postępowania grupowego w prawie belgijskim

jako narzędzia ochrony konsumentów . .  . 220

Rozdział 5. Wnioski porównawcze i końcowe . . .  225

5.1. Uwaga ogólna . . . 225

5.2. Finansowanie sporu i koszty postępowania . . . 225

5.3. Model opt-in i opt-out . . .  . . 226

5.4. Reprezentant grupy . . .. . 229

5.5. Efektywność postępowania grupowego jako narzędzia wzmocnienia

ochrony konsumenta . . . . . 231

Bibliografia . .  . . . 235