Księga doświadczeń Naukowego Koła Chemików Uniwersytetu Gdańskiego

Opis

Księga doświadczeń Naukowego Koła Chemików Uniwersytetu Gdańskiego

Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego

autor: Tomasz Swebocki Agnieszka Manikowska Elżbieta Adamska Daria Łada

 

Doświadczenia w doświadczeniach zebrane zarówno przez dawne pokolenia członków Naukowego Koła Chemików Uniwersytetu Gdańskiego (NKCh UG), jak i nas samych zaowocowały wydaniem tej oto Księgi doświadczeń. Jest to skrypt inny niż większość. Został on podzielony na dwie części – spis niezależnych eksperymentów oraz rozdział zawierający przykładowe scenariusze warsztatów i pokazów chemicznych. Łącznie zamieściliśmy opis 60 doświadczeń, w większości opatrzonych autorskimi zdjęciami i/lub grafikami. Księga ma otwartą formułę – wobec tego zachęcamy do zapisywania w niej swoich uwag i spostrzeżeń oraz traktowania jej jako zeszytu laboratoryjnego i swego rodzaju ściągi. Księgę opatrzyliśmy również uwagami technicznymi dotyczącymi poszczególnych doświadczeń, które nie tylko wskazują na potencjalne ryzyka podczas eksperymentowania, ale również podpowiadają czytelniczce/czytelnikowi alternatywne sposoby wykonania niektórych doświadczeń. W Księdze znajduje się też spis odczynników oraz objaśnienia piktogramów GHS, zgodnie z międzynarodową bazą GESTIS.

Wydanie Księgi Doświadczeń Naukowego Koła Chemików przypada na czas pomiędzy dwoma jubileuszami – 50-leciem Uniwersytetu Gdańskiego oraz 60-leciem NKCh UG. Z tego względu w publikacji zamieściliśmy również skrócony rys historyczny Koła.

Kto może być odbiorcą tej książki? Wszyscy! Zachęcamy nauczycieli do sięgnięcia po nią w trakcie przygotowywania zajęć w szkołach, uczniów chcących pod nadzorem osoby dorosłej wykonać swoje pierwsze doświadczenia chemiczne, studentów, którzy poszukują odskoczni od sesji albo inspiracji do pracy w kołach naukowych, animatorów edukacyjnych pragnących przygotować kreatywne zajęcia i wszystkich innych głodnych wiedzy, wybuchów, zmiany kolorów, zamarzających kwiatów i kolorowych płomieni!

 

SPIS TREŚCI:

OD AUTORÓW 9

NAUKOWE KOŁO CHEMIKÓW UNIWERSYTETU GDAŃSKIEGO 13

1963–1981…… 13

1983–1991……. 16

1994 – obecnie . .  18

SIEDEM ZASAD POPRAWNEGO EKSPERYMENTOWANIA . 29

SKRYPT DOŚWIADCZEŃ

1. Nadtlenochromiany . .33

Próba Lehnera – otrzymywanie nadtlenku chromu

2. Tajemnicze pismo . . 35

Wybarwianie skrobi za pomocą jodyny

3. Zegar jodowy . .. 37

Autokatalityczna reakcja zegarowa

4. Błyski na wodzie ….. 39

Reakcje litowców z wodą

5. Lustro srebrowe …..41

Próba Tollensa

6. Magiczny bukiet ….43

Barwienie celulozy fenoloftaleiną w obecności amoniaku

7. Sztuczna krew . . . .. 45

Krwistoczerwone związki żelaza

8. Ognista fala . . . 47

Utlenianie par alkoholu izopropylowego

9. Lampa błyskowa . .  . 49

Gwałtowne utlenianie magnezu

10. Płonąca tęcza 51

Próba płomieniowa soli wybranych metali

11. Płonąca piana . .. 53

Spalanie mieszanki propan-butan

12. Zielony znicz olimpijski . . 55

Spalanie estru kwasu borowego

13. Chemiczne zapłony .  . 57

Samozapłon z użyciem manganianu(VII) potasu

14. Minieksplozja w zlewce . . . 59

Wybuch tlenku manganu(VII)

15. Niech stanie się światłość! .. 61

Chemiluminescencja luminolu

16. Ryczący miś .  . 64

Utlenianie glukozy chloranem(V) potasu

17. Świetliki . .  . 66

Rozkład amoniaku tlenkiem chromu(III)

18. Wulkan 68

Termiczny rozkład dichromianu amonu

19. Burza w probówce . . . 70

Utleniające właściwości KMnO4 na granicy faz

20. Kolorowe fajerwerki . 72

Utleniające właściwości ditlenku chloru

21. Zapłon kroplą wody . .. 74

Utleniające właściwości nadtlenku sodu

22. Twarda ciecz .  76

Ciecz nienewtonowska

23. Spragniona świeczka .  . 78

Prawo Gay-Lussaca

24. Niepękająca bańka 80

Wpływ detergentów na napięcie powierzchniowe

25. Lodowy dotyk . . . 82

Krystalizacja przesyconego roztworu octanu sodu

26. Złoty deszcz .. . 84

Wytrącanie osadu jodku ołowiu(II)

27. Pożeracz styropianu . .  86

„Rozpuszczanie” styropianu w acetonie

28. Niesamowite koraliki . . 88

Różnice gęstości w układach wielofazowych

29. Barwnik niejeden ma odcień . . 90

Chromatografia bibułowa ekstraktów z roślin oraz mazaków

30. Pasta dla słonia . . 94

Rozkład nadtlenku wodoru jodkiem potasu

31. Lokomotywa . .. 96

Rozkład nadtlenku wodoru nadmanganianem potasu

32. Słodkie węże faraona . . 98

Spalanie cukru stołowego

33. Niemieszające się ciecze  ….100

Rozpuszczanie jodu w rozpuszczalnikach organicznych

34. Fioletowy dym . . . 102

Egzoenergetyczna synteza trójjodku glinu

35. Węże faraona …104

Termiczny rozkład tiocyjanianu rtęci(II)

36. Mleczne dzieła sztuki  ….106

Efekt Marangoniego

37. Tęcza w kuchni . . 108

Antocyjany jako kuchenny wskaźnik kwasowo-zasadowy

38. Tęcza stężeń . .. 110

Mieszanie roztworów sacharozy o różnej gęstości

39. W górę gazu chmurę! .  112

Uwalnianie gazowego dwutlenku węgla

40. Niebieska fala . .. 114

Utlenianie i redukcja błękitu metylenowego

41. Światła drogowe .  116

Reakcje redoks indygokarminu

42. Kameleon . .  119

Wielostopniowa redukcja jonów manganu w środowisku zasadowym

43. Wschód i zachód słońca . .. 121

Równowaga chromianowo-dichromianowa

44. Chemiczna fontanna . .123

Rozpuszczanie amoniaku w wodzie

45. Chemiczny termometr . . . 125

Barwne kompleksy kobaltu – reguła Le Chateliera-Brauna

46. Kolorki na roztworki . . . 127

Zmiany barwy w reakcjach następczych

47. Suchy lód .  . 129

Sublimacja dwutlenku węgla

48. Znikające barwy roztworów . .. 131

Dekoloryzacja roztworów

49. Chemiczny oscylator .. . . 133

Reakcja Briggsa-Rauschera

50. Magiczne okręgi  …. 136

Reakcja Biełousowa-Żabotyńskiego

ZAJĘCIA WARSZTATOWE I POKAZOWE

FABRYKA KOSMETYKÓW

Warsztaty z produkcji wybranych kosmetyków .. 141

Wstęp  … 141

Kosmetyki myjące . . 143

51. Zmywaj się, brudzie! . . . . 146

Mydełka glicerynowe w domowych warunkach

Kosmetyki zapachowe . . 148

52. Zrelaksuj się!  ….152

Musujące kule do kąpieli

53. Zapach bogactwa . .  154

Własne kompozycje zapachowe

Kosmetyki pielęgnujące . . 156

54. Domowy krem, zrób go sam! . .. 158

Krem otrzymywany metodą na zimno

Kosmetyki kolorowe  … 160

55. Pocałunek chemika . . 162

Pomadka do ust

KRIOCHEMIA

O przemianach fazowych na przykładzie ciekłego azotu  …165

Wstęp  … 165

Azot – gdzie występuje? . . 168

Właściwości chemiczne azotu . . 169

Jak otrzymać i przechowywać ciekły azot?  … 170

56. Ciekły czy ciepły ten azot? . .  171

Wpływ niskich temperatur na różne obiekty

57. Wingardium leviosa! . .. 175

Kriolewitacja, czyli efekt Meissnera w praktyce

58. Azotowe ka-boom!  … 177

Azotowe wybuchy

59. Promieniowanie nie z tej Ziemi! .. 179

Detekcja promieniowania kosmicznego w komorze dyfuzyjnej Wilsona

60. Balonowy zawrót głowy . . 181

Skraplanie tlenu

ŚCIĄGI ORAZ INFORMACJE DODATKOWE . .. 185

Piktogramy GHS . . 185

Spis substancji i odczynników . . 189

Przygotowanie roztworów substancji stałych 193

Przygotowanie roztworów substancji ciekłych . .195

LITERATURA . . .. 197

O AUTORACH . . . 201

MIEJSCE NA NOTATKI . .204