Jąkanie. Wypowiedzi dialogowe i narracyjne osób jąkających się

Opis

Jąkanie. Wypowiedzi dialogowe i narracyjne osób jąkających się

Autorzy: Maria Faściszewska

Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego

Jąkanie jest zaburzeniem, które charakteryzuje się brakiem lub niedowładem sprawności realizacyjnych, co prowadzi do zniekształceń w obrębie budowanych tekstów i zubaża potencjał interakcyjny i społeczno-kulturowy osób mówiących niepłynnie. Praca jest dogłębną analizą cech swoistych dla wypowiedzi dialogowej i narracyjnej tworzonej przez osoby jąkające się, co pozwala na lepszy wgląd w problemy i charakter trudności napotykanych przez nie w codziennej komunikacji. Wyniki badań mogą być bazą do lepszej diagnozy i tworzenia bardziej efektywnych metod terapii jąkania. W pozycji zawarte są propozycje strategii rozwijających sprawności i kompetencje komunikacyjne osób jąkających się.

Spis treści

Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7

1. Wypowiedź dialogowa i narracyjna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12

1.1. Narracja jako zjawisko językowe i społeczne . . . . . . . . . . . 14

1.1.1. Podstawowe formy narracji: opowiadanie i opis . . . . . . 17

1.1.2. Główne kierunki analizy schematu (struktur i strategii)

tekstu narracyjnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18

1.2. Dialog – podstawowa forma komunikacji językowej . . . . . . . 21

1.2.1. Wieloznaczność terminu „dialog” . . . . . . . . . . . . . 21

1.2.2. Główne kierunki analizy tekstu dialogowego . . . . . . . 24

2. Tekst jako jednostka komunikacji językowej . . . . . . . . . . . . . . 28

2.1. Pojęcie tekstu/definicja tekstu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28

2.2. Tekst a kognitywna koncepcja języka . . . . . . . . . . . . . . . 31

2.3. Wyznaczniki tekstowości . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36

2.4. Elementy spójności tekstu. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38

2.5. Zaburzenia/zniekształcenia w tworzeniu tekstu . . . . . . . . . . 42

3. Przegląd badań nad jąkaniem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47

3.1. Z jąkaniem przez wieki – o jąkaniu w ujęciu historycznym . . . . 47

3.2. Definicje jąkania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62

3.2.1. Etymologia słowa „jąkanie” . . . . . . . . . . . . . . . . . 62

3.2.2. Przegląd definicji jąkania . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63

3.2.3. Kryteria rozpoznawania jąkania we współczesnych

klasyfikacjach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70

3.3. Epidemiologia jąkania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73

3.4. Symptomatyka jąkania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81

4. Wpływ jąkania na jakość komunikacji . . . . . . . . . . . . . . . . . 88

4.1. Jąkanie a płynnooeæ mówienia w komunikacji . . . . . . . . . . . 88

4.2. Niepłynności w mowie typowe dla jąkania . . . . . . . . . . . . 89

4.3. Percepcja jąkania przez odbiorcę wypowiedzi . . . . . . . . . . . 93

4.4. Wpływ niepłynności mówienia na całość interakcji społecznej . 94

5. Metodologia badań . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105

5.1. Problem badawczy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105

5.2. Przebieg i organizacja badañ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 108

5.3. Opis materiału badawczego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111

5.4. Charakterystyka badanych osób . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114

6. Zjawiska językowe występujące w tekstach dialogowych

i narracyjnych tworzonych przez osoby jąkające się . . . . . . . . . . . 117

6.1. Formuła inicjalna i finalna wypowiedzi . . . . . . . . . . . . . . 117

6.2. Temat wypowiedzi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132

6.3. Samoocena mowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 143

6.4. Natężenie niepłynnooeci mówienia w tekstach dialogowych

i narracyjnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 144

6.5. Charakterystyczne elementy analizowanych tekstów . . . . . . . 152

6.5.1. Powtórzenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 152

6.5.1.1. Powtórzenia części słów: głosek i sylab . . . . . . 153

6.5.1.2. Powtórzenia sylab . . . . . . . . . . . . . . . . . 155

6.5.1.3. Powtórzenia całego wyrazu . . . . . . . . . . . . 159

6.5.1.4. Powtórzenia frazy . . . . . . . . . . . . . . . . . 165

6.5.2. Nienaturalne przedłużanie . . . . . . . . . . . . . . . . . 167

6.5.2.1. Nienaturalne przedłużanie samogłosek . . . . . . 167

6.5.2.2. Nienaturalne przedłużanie spółgłosek . . . . . . 170

6.5.3. Bloki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 172

6.5.4. Embolofrazje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 174

6.5.5. Rewizje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 182

6.5.6. Zamiana słowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 184

6.5.7. Urywanie wyrazu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 186

6.5.8. Opuszczanie wyrazów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 193

6.5.9. Naruszenia naturalnego szyku wyrazów w wypowiedzeniu . 195

6.5.10. Trudności z doborem słownictwa . . . . . . . . . . . . . 196

6.5.11. Kombinacja objawów niep³ynnego mówienia . . . . . . . 196

7. Wypowiedzi dialogowe i narracyjne osób j¹kaj¹cych siê – omówienie

wyników badań własnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 198

Literatura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 214

Spis rysunków . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 238

Spis tabel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 240