Gdańskie Studia Prawnicze. Tom XXXIX. Współczesne problemy prawa prywatnego

Opis

Gdańskie Studia Prawnicze. Tom XXXIX. Współczesne problemy prawa prywatnego

Autor: Ewa Bagińska (red.)

Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego

Fragment

TRYB I ZASADY POSTĘPOWANIA
W SPRAWIE PO ZASĄDOWEGO RO ZWIĄZYWANIA
SPOR ÓW KONSUMENCKIC H – UWAGI NA TLE
NOWEJ USTAWY ADR
Wstęp
W dniu 18 czerwca 2013 r. opublikowano pakiet legislacyjny zawierający dyrektywę
w sprawie ADR w sporach konsumenckich1 oraz rozporządzenie w sprawie
ODR w sporach konsumenckich2.
Wspomniany pakiet legislacyjny stanowi próbę jak najszerszego wykorzystania
alternatywnych metod rozwiązywania sporów (ang. alternative dispute resolution,
dalej także: ADR) w obszarze spraw o charakterze konsumenckim. Zarówno
doktryna, jak i praktycy sygnalizują bowiem potrzebę poszukiwania nowego
modelu postępowania cywilnego odpowiadającego dynamicznym zmianom zachodzącym
w życiu społecznym i gospodarczym, dążącego do promowania dialogu
opartego na negocjacjach zamiast wyboru ostatecznego rozwiązania w postaci
drogi sądowej3.
W efekcie opublikowania przedmiotowego pakietu legislacyjnego w doktrynie
pojawiły się głosy, że stworzenie jednolitego w całej Unii Europejskiej systemu
pozasądowego rozwiązywania sporów oraz opracowanie systemu nadzoru
nad usługami świadczonymi przez podmioty prowadzące dane postępowania
postępowania w sprawie pozasądowego rozwiązywania sporów konsumenckich,
które już na tak wczesnym etapie obowiązywania regulacji spotkały się –
przynajmniej częściowo – z wyraźną krytyką.
1. Uwagi ogólne na temat postępowania w sprawie pozasądowego
rozwiązywania sporów konsumenckich w świetle ustawy ADR
Celem analizowanej regulacji jest urzeczywistnienie konsumentom dostępu
do wymiaru sprawiedliwości (ang. access to justice). Obecnie w literaturze jest promowane
bowiem szerokie rozumienie pojęcia access to justice, w którego skład
wchodzą wszelkiego rodzaju środki, działania i procedury mające doprowadzić
do rzeczywistej realizacji materialnych praw konsumentów9. Sformułowano ponadto
tezę o konieczności rozwoju koncepcji tzw. dostępu do sprawiedliwości
w wymiarze prokonsumenckim (ang. consumer – oriented access to justice), który
uwzględniałby specyficzny charakter relacji przedsiębiorca–konsument. Przyjmuje
się również, że przy braku procedur ADR konsumenci często pozbawieni
byliby rzeczywistego dostępu do rekompensaty ze względu na przekonanie, iż
toczenie długich, formalistycznych i złożonych sporów sądowych jest po prostu
nieproporcjonalnie problematyczne w stosunku do wartości przedmiotu sporu10.
Co więcej, pomimo licznych przepisów o ochronie praw konsumentów sens
ich istnienia wydaje się nikły z uwagi na fakt, że konsumenci albo nie mają o nich
wiedzy, albo rezygnują z dochodzenia praw, szczególnie w sporach transgranicznych,
kiedy pojawia się lęk przed barierą językową czy koniecznością procedowania
przed sądem działającym według obcego prawa właściwego11.
Nawiązując do podziału technik ADR zaproponowanego przez L. Morawskiego12,
można stwierdzić, że w ustawie ADR przyjęto koncepcję tzw. alternatyw
zewnętrznych, czyli wszelkich form pozasądowego rozwiązywania sporów funkcjonujących
poza wymiarem sprawiedliwości. Wśród podmiotów uprawnionych
do prowadzenia postępowań w sprawie pozasądowego rozwiązywania sporów
konsumenckich (tzw. podmioty ADR, podmioty uprawnione) mogą znaleźć się
zarówno podmioty prywatne utworzone przez przedsiębiorców, jak i publiczne
działające przy branżowych organach administracji publicznej lub nawet w ich
strukturze. Wskazuje się, że efektywny system ADR wprowadzi pożądaną konkurencyjność
między podmiotami uprawnionymi, co doprowadzi do naturalnej
eliminacji tych, które świadczą usługi niezadowalającej jakości.