Zmiana roli i charakteru granicy polsko-rosyjskiej a uwarunkowania rozwoju polskiej strefy przygranicznej

Opis

Zmiana roli i charakteru granicy polsko-rosyjskiej a uwarunkowania rozwoju polskiej strefy przygranicznej

Autor: Dominika Studzińska

Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego

Recenzowana publikacja jest bardzo dojrzałym studium na temat roli i charakteru granicy polsko-rosyjskiej oraz uwarunkowań rozwoju polskiej strefy sąsiadującej z tą granicą. Autorka wybrała temat ważny i ciekawy zarówno z naukowego, jak i praktycznego punktu widzenia. Omówiła w książce bardzo aktualne zagadnienie związane z uwarunkowaniami rozwoju obszarów przygranicznych oraz kwestię granic politycznych na zewnętrznych granicach Unii Europejskiej i wyjaśniła je na przykładzie pogranicza polsko-rosyjskiego. Podjęła również próbę identyfikacji czynników oddziałujących na rolę i stopień przenikalności granicy oraz jej wpływu na codzienną aktywność transgraniczną społeczności lokalnych. Podkreślając pozytywne aspekty funkcjonowania w latach 2012–2016 małego ruchu granicznego, autorka ukazała dobry przykład tego mechanizmu dla pozytywnego rozwoju obszarów przygranicznych. Badane zjawisko przedstawione zostało z perspektywy specyfiki obszarów przygranicznych, ze szczególnym uwzględnieniem zewnętrznej granicy Unii Europejskiej w Polsce i Rosji (obwód kaliningradzki), dzięki czemu publikacja, będąc klasycznym studium przypadku, zawiera też walory uniwersalne.

Z recenzji dr. hab. Marka Więckowskiego, prof. IGiPZ

Spis treści

Wstęp . . . 7

Rozdział 1

Granica jako przedmiot badań geograficznych .  . 15

1.1. Pojęcie granicy i regionu przygranicznego . . 15

1.1.1. Rozwój studiów granicznych . . 15

1.1.2. Pojęcie granicy .  . 21

1.1.3. Klasyfikacje granic państwowych . . . 25

1.1.4. Pojęcie pogranicza i regionu przygranicznego . . 29

1.2. Funkcje granic a charakter pogranicza . . . 34

1.2.1. Dualizm funkcji granic państwowych . .. 34

1.2.2. Modele integracji regionów przygranicznych . . . 45

1.3. Rozwój obszarów przygranicznych

w świetle wybranych koncepcji rozwoju lokalnego . . 49

1.3.1. Teorie rozwoju lokalnego a rozwój stref przygranicznych . . . 49

1.3.2. Peryferyjność regionów przygranicznych . . . 56

1.3.3. Specyfika rozwoju lokalnego obszarów przygranicznych . . . 61

Rozdział 2

Zmienność granicy polsko-radzieckiej i polsko-rosyjskiej w latach 1945–2016 . . . 67

2.1. Granica jako linia separacji w latach 1945–1989 .. . 67

2.2. Granica jako strefa kontaktu w latach 1990–2003 . . 77

2.2.1. Transformacja funkcji granicy polsko-rosyjskiej . .. .78

2.2.2. Polsko-rosyjski ruch graniczny . . .83

2.3. Granica jako bariera przestrzenna w latach 2004–2011 . .. 88

2.3.1. Ruch graniczny osobowy i towarowy .. .93

2.4. Granica jako stymulator rozwoju regionu przygranicznego w latach 2012–2016 . . 98

2.4.1. Ruch osobowy i towarowy . .. 98

2.4.2. Transformacja funkcji granicy polsko-rosyjskiej . .. 105

Rozdział 3

Wprowadzenie strefy bezwizowej na granicy polsko-rosyjskiej

jako próba społeczno-gospodarczego ożywienia pogranicza . . 109

3.1. Ruch bezwizowy na zewnętrznych granicach Unii Europejskiej . .  109

3.1.1. Mały ruch graniczny w systemie prawnym Wspólnoty Europejskiej . . 109

3.1.2. Mały ruch graniczny między Polską a Rosją

jako eksperyment polityki krajowej i ponadnarodowej . . .114

3.2. Zmiana funkcji granicy z perspektywy społeczności lokalnej

polskiej strefy przygranicznej . . .. 124

3.2.1. Aktywność transgraniczna mieszkańców

objętych porozumieniem o ruchu bezwizowym . .. 124

3.2.2. Mały ruch graniczny w opinii społeczności lokalnych

polskiej strefy przygranicznej . .. 137

3.3. Kierunki polityki lokalnej i rozwój przedsiębiorczości

w kontekście wprowadzenia umowy o małym ruchu granicznym . .. 139

3.3.1. Rozwój aktywności transgranicznej Rosjan

w polskiej strefie przygranicznej . .. 139

3.3.2. Rola małego ruchu granicznego w rozwoju

instytucjonalnej współpracy transgranicznej . . 149

3.3.3. Zmiany społeczno-gospodarcze w polskiej strefie przygranicznej . . 164

Rozdział 4

Trójmiasto jako główna destynacja mieszkańców

obwodu kaliningradzkiego w ramach małego ruchu granicznego . .. 181

4.1. Aktywność transgraniczna Rosjan na terenie Trójmiasta . . 181

4.1.1. Podróże kaliningradczyków do Trójmiasta

przed wprowadzeniem małego ruchu granicznego . . 181

4.1.2. Rozwój aktywności zakupowej Rosjan w Trójmieście . .  . 184

4.1.3. Aktywność turystyczna Rosjan w aglomeracji trójmiejskiej . .  188

4.1.4. Pozostałe formy aktywności Rosjan w Trójmieście . .. 194

4.2. Ruch bezwizowy w opinii mieszkańców Trójmiasta . .  . 196

4.3. Wpływ czteroletniego eksperymentu małego ruchu granicznego

na rozwój lokalny Trójmiasta . . . 203

4.3.1. Działania władz samorządowych i przedsiębiorców

w zakresie rozwoju aktywności turystycznej Rosjan w Trójmieście . .. 203

4.3.2. Mały ruch graniczny jako czynnik rozwoju Trójmiasta . . .. 212

Rozdział 5

Społeczno-gospodarczy i funkcjonalno-przestrzenny wymiar

zmiany roli i stopnia przenikalności granicy polsko-rosyjskiej . . 219

Wnioski . . . 233

Bibliografia . .  239

Załączniki . .  . 257

1. Kwestionariusz skierowany do mieszkańców obwodu kaliningradzkiego . . 257

2. Kwestionariusz skierowany do mieszkańców

polskiej strefy przygranicznej z Rosją objętej MRG . . . 261

3. Kwestionariusz skierowany do mieszkańców Trójmiasta . .. 265

Spis rycin . . . 268

Spis tabel . . . . 271