Opis
Zarząd komisaryczny w wielkich miastach II Rzeczypospolitej. Studium historyczno-prawne
Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego
Autor: Jacek Wałdoch
Zarząd komisaryczny stanowi zaledwie jeden z elementów sprawowania nadzoru nad samorządem terytorialnym, jednak jego specyfika, polegająca na władczym ingerowaniu władzy państwowej w sprawy lokalne, sprawia, że instytucja komisaryczności stanowi interesujący przedmiot badań zarówno dla historyka prawa, jak i politologa. Częstotliwość wykorzystywania zarządu komisarycznego w samorządzie terytorialnym międzywojennej Polski pozwalała domniemywać, że wprowadzenie tej instytucji nie wynikało z racjonalnych przesłanek, lecz z samowoli aparatu administracji państwowej, kierującego się politycznymi pobudkami.
W pracy podjęto próbę odnalezienia genezy komisaryczności w polskim ustawodawstwie oraz wskazania kierunku jej ewolucji nie tylko na podstawie aktów prawnych, ale i opinii doktryny prawa. Powszechnie funkcjonujący zarzut wobec władz rządowych o wykorzystywanie instytucji nadzoru, w tym również zarządu komisarycznego, jako instrumentu do przejęcia władzy w jednostkach samorządu terytorialnego skłonił do udowodnienia tej tezy. W tym celu przeanalizowano świadczące o tym przykłady, szczególnie zwracając uwagę na specyficzne uwarunkowania każdego z nich – okres wprowadzenia zarządu komisarycznego, wykorzystaną argumentację i podstawy prawne do rozwiązania organów ustrojowych, a także sytuację polityczną, społeczną oraz gospodarczą nadzorowanego podmiotu.
W pracy wykorzystano opisy funkcjonowania samorządów dużych miast wydzielonych z powiatu, będących jednocześnie odrębnymi powiatami miejskimi dla celów administracji ogólnej, które stanowiły najbardziej charakterystyczne przykłady ustanowienia zarządu komisarycznego w okresie międzywojennym, szeroko komentowane przez zainteresowanych tą instytucją prawną. Na 14 „wielkich miast” aż 12 doświadczyło wykorzystania przez władzę nadzorczą uprawnień, umożliwiających wprowadzenie mianowanego komisarza rządowego do ich samorządów. W dwóch kolejnych miastach – Chorzowie i Katowicach ograniczono się do ustanowienia komisarycznej Rady Miejskiej, co oznacza, że żadne z dużych miast Polski nie obroniło się przed władczą ingerencją organów nadzorczych. Był to efekt rosnącej polityzacji prawa, wynikającej ze zmiany ideologii państwowej po zamachu majowym, która prowadziła do wzmocnienia pozycji administracji państwowej względem podległych podmiotów i traktowania jej przez polityków jako narzędzia do osiągania partykularnych celów.
Spis treści
Wstęp . . 11
Rozdział I
Samorząd terytorialny w Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1918–1939 ..21
1. Polska myśl samorządowa w latach 1918–1939… 21
2. Założenia organizacyjne polskiego samorządu terytorialnego
po 1918 r. . 31
2.1. Przed unifikacją . . 31
2.2. Po unifikacji . . 46
Rozdział II
Zarząd komisaryczny jako środek nadzoru nad samorządem terytorialnym
1918–1939 . . 54
1. Problem pojęciowy nadzoru w polskiej teorii i praktyce prawa . . 54
2. Ewolucja podstaw prawnych nadzoru . . 65
3. Nadzór w opiniach praktyków i teoretyków prawa . . 72
4. Pojęcie zarządu komisarycznego .. 77
5. Zarząd komisaryczny w opiniach środowisk prawniczych . .. 83
6. Podstawy prawne ustanowienia zarządu komisarycznego . 90
6.1. Ustawodawstwo sprzed 1933 r. . 90
6.1.1. Zarząd komisaryczny na obszarze byłego
zaboru pruskiego . . 91
6.1.2. Zarząd komisaryczny na obszarze byłego
zaboru austriackiego .. 96
6.1.3. Zarząd komisaryczny na obszarze byłego
Królestwa Polskiego i ziem wcielonych do Cesarstwa
Rosyjskiego . . 105
6.2. Zarząd komisaryczny w ustawodawstwie samorządowym
po 1933 r. . . 107
Rozdział III
Zarząd komisaryczny w praktyce ustrojowej Rzeczypospolitej Polskiej
w latach 1918–1939 . . . 114
1. Warszawa . . . 114
2. Łódź . . . 141
3. Lwów . .. 186
4. Poznań . . . 213
5. Kraków . . . 234
6. Wilno . . 260
7. Bydgoszcz . .. 275
8. Częstochowa . .. . 293
9. Sosnowiec . . . 308
10. Lublin .. . 317
11. Gdynia . . 334
12. Białystok . .. 384
13. Chorzów i Katowice . .. 405
Zakończenie . . . . 414
Bibliografia . . . 419
Wykaz skrótów . .. 445
Ilustracje . . . 447
Opinie
Na razie nie ma opinii o produkcie.