Opis
Wykład prawa ochrony zabytków
Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego
Autor: Katarzyna Zalasińska, Kamil Zeidler
W ostatniej dekadzie dostrzegalny jest zintensyfikowany rozwój kompleksowej gałęzi prawa ochrony dziedzictwa kultury. Rozwijają się studia i badania, coraz więcej osób przygotowuje prace magisterskie i dysertacje doktorskie na ten temat, ukształtowało się całe środowisko prawników zajmujących się prawem ochrony dziedzictwa kultury. Coś, co jeszcze kilkadziesiąt lat temu było domeną kilku wybitnych specjalistów, takich jak śp. profesor Jan Pruszyński, dziś jest znakomicie rozwijającą się dziedziną, której przyświeca jeden praktyczny cel – we współczesnym i zróżnicowanym świecie, gdzie w nowoczesnych państwach demokratycznych toczony jest nieprzerwany dyskurs wartości, konieczne jest takie ważenie interesów, aby zachować dziedzictwo kultury w jak najlepszym stanie dla kolejnych pokoleń.
Lata pracy i refleksji nad tytułową problematyką dały Autorom poczucie wagi opisywanego zagadnienia dla ochrony dziedzictwa kultury w ogólności; uzmysłowiły też, że podstawowe choćby przygotowanie prawne jest niezbędne, aby radzić sobie z wyzwaniami i problemami, przed którymi staje osoba zajmująca się ochroną zabytków lub opieką nad nimi. Dotyczy to zarówno konserwatorów mających wydać decyzję administracyjną, jak i właścicieli pragnących podjąć działania przy zabytku stanowiącym przedmiot ich własności. Niniejsza książka stanowi swoiste kompendium wiedzy na temat ochrony zabytków w Polsce, a zarazem jest podręcznikiem adresowanym zarówno do studentów prawa i administracji, jak i historii sztuki, konserwatorstwa, archeologii, architektury i urbanistyki oraz innych, których przygotowanie zawodowe wymaga znajomości prawa ochrony zabytków.
Spis treści
Wykaz skrótów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
Wstęp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
Wykaz zalecanych książek z propedeutyki prawa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17
Rozdział 1. Zagadnienia systemowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19
1.1. Zasady prawa ochrony zabytków . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19
1.2. Podstawowe pojęcia prawa ochrony zabytków . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23
1.3. Relacje prawa ochrony zabytków do innych ustaw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29
1.4. Relacje prawa ochrony zabytków
do prawa międzynarodowego i europejskiego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33
Rozdział 2. Geneza prawa ochrony zabytków w Polsce . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37
2.1. Dekret Rady Regencyjnej z dnia 31 października 1918 r.
o opiece nad zabytkami sztuki i kultury . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37
2.2. Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 6 marca 1928 r.
o opiece nad zabytkami . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39
2.3. Ustawa z dnia 15 lutego 1962 r. o ochronie dóbr kultury i o muzeach . . . . . . . . 43
Rozdział 3. Administracja publiczna w dziedzinie ochrony zabytków . . . . . . . . 47
3.1. Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47
3.2. Administracja rządowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47
3.2.1. Organy decydujące . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47
3.2.2. Organy opiniodawczo-doradcze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52
3.2.3. Instytucje wyspecjalizowane w opiece nad zabytkami . . . . . . . . . . . . . . . 54
3.3. Administracja samorządowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56
3.4. Współdziałanie administracji rządowej i samorządowej
w zakresie ochrony zabytków i opieki nad zabytkami . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58
3.5. Społeczna opieka nad zabytkami . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60
3.5.1. Społeczni opiekunowie zabytków . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60
3.5.2. Organizacje pozarządowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61
Rozdział 4. Ochrona zabytków nieruchomych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63
4.1. Rejestr zabytków . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63
4.1.1. Geneza rejestru zabytków . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63
4.1.2. Ewidencjonowanie zasobu zabytkowego a rejestr zabytków . . . . . . . . . . 64
4.1.3. Statystyka rejestru zabytków nieruchomych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72
4.1.4. Przesłanki wpisu do rejestru zabytków nieruchomych . . . . . . . . . . . . . . . 74
4.1.4.1. Uwagi wprowadzające . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74
4.1.4.2. Wartościowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75
4.1.5. Wpis obszarowy do rejestru zabytków . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79
4.1.6. Wpis otoczenia do rejestru zabytków . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80
4.1.7. Wpis nazwy do rejestru zabytków . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81
4.1.8. Aspekty proceduralne decyzji organów ochrony zabytków . . . . . . . . . . . 81
4.1.9. Oznaczanie zabytków wpisanych do rejestru . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90
4.1.10. Zalecenia konserwatorskie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90
4.1.11. Przesłanki skreślenia zabytku z rejestru zabytków . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92
4.1.12. Skutki wpisu do rejestru zabytków nieruchomych . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94
4.1.12.1. Nadzór prewencyjny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94
4.1.12.2. Nadzór wery& kacyjny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96
4.1.12.3. Uzgodnienia dokonywane przez
wojewódzkiego konserwatora zabytków . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99
4.2. Pomniki historii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101
4.3. Park kulturowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105
4.4. Strefa ochrony konserwatorskiej
w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107
4.5. Nienazwane formy ochrony zabytków . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109
Rozdział 5. Ochrona zabytków ruchomych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111
5.1. Zakres regulacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111
5.2. Przedmiot ochrony . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112
5.3. Rejestr zabytków jako forma prawnej ochrony zabytków ruchomych . . . . . . . . 113
5.3.1. Przesłanki wpisu do rejestru zabytków ruchomych . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113
5.3.2. Statystyka rejestru zabytków ruchomych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114
5.3.3. Skutki wpisu do rejestru zabytków ruchomych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115
5.4. Wojewódzka ewidencja zabytków ruchomych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117
5.5. Wywóz zabytków za granicę . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 118
5.5.1. Cele regulacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 118
5.5.2. Kontrola wywozu zabytków w Unii Europejskiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 118
5.5.3. Kontrola wywozu zabytków za granicę w Polsce . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119
5.5.4. Wywóz stały . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120
5.5.5. Wywóz czasowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122
5.5.6. Wywóz materiałów bibliotecznych i archiwaliów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124
5.5.7. Zwolnienia z obowiązku uzyskania pozwolenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 125
5.5.8. Ocena działania kontroli wywozu w Polsce . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 125
5.6. Zabytki w muzeach i kolekcjach prywatnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 127
5.6.1. De& nicja muzeum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 127
5.6.2. Rodzaje muzeów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 129
5.6.3. Status prawny muzeów prywatnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 130
5.6.4. Muzealia a zbiory muzealne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131
5.6.5. Administracyjnoprawna ochrona muzealiów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133
5.6.6. Zabytki w prywatnych kolekcjach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135
5.7. Zabytki na rynku sztuki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137
5.7.1. Regulacja rynku sztuki w Polsce . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137
5.7.2. Pierwszeństwo i prawo pierwokupu
przysługujące muzeom publicznym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139
Rozdział 6. Ochrona zabytków archeologicznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141
6.1. Pojęcie zabytku archeologicznego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141
6.2. Prowadzenie badań archeologicznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 142
6.3. Poszukiwanie lub znalezienie zabytku archeologicznego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 144
Rozdział 7. Finansowanie opieki nad zabytkami . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 149
7.1. Zasady & nansowania opieki nad zabytkami . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 149
7.2. Dotacje z budżetu państwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150
7.3. Dotacje z budżetu jednostki samorządu terytorialnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 152
7.4. Finansowanie badań archeologicznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 153
Rozdział 8. Karnoprawna ochrona zabytków . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 155
8.1. Przestępstwa przeciwko zabytkom . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 155
8.2. Wykroczenia przeciwko zabytkom . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 165
8.3. Krajowy wykaz zabytków skradzionych lub wywiezionych za granicę
niezgodnie z prawem oraz Krajowy rejestr utraconych dóbr kultury . . . . . . . . 170
Rozdział 9. Zarządzanie dziedzictwem kultury . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 173
9.1. Zarządzanie dziedzictwem kultury – podstawowe pojęcia . . . . . . . . . . . . . . . . . 173
9.2. Elementy systemu zarządzania dziedzictwem kultury . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 176
9.3. Zarządzanie dziedzictwem kultury w Polsce . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 177
9.3.1. Zarządzanie na poziomie krajowym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 177
9.3.2. Zarządzanie na poziomie regionalnym oraz lokalnym . . . . . . . . . . . . . . . 180
9.3.3. Zarządzanie na przykładzie miejsc światowego dziedzictwa . . . . . . . . . . 183
9.4. Partycypacja społeczna w ochronie dziedzictwa kultury . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 184
Źródła prawa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 187
Prawo krajowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 187
Prawo europejskie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 191
Prawo międzynarodowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 191
Orzecznictwo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 193
Literatura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 195
Indeks rzeczowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 201
Opinie
Na razie nie ma opinii o produkcie.