Własność powiernicza dóbr kultury jako element nowego modelu zarządzania

Opis

Własność powiernicza dóbr kultury jako element nowego modelu zarządzania dziedzictwem kultury

Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego

Autorzy: Piotr Lasik

 

„Autor trafnie podaje w wątpliwość, czy aktualny system ochrony zabytków funkcjonujący w polskim porządku prawnym jest dostatecznie efektywny, by odpowiednio zabezpieczyć i zachować materialne wyrazy dziedzictwa, których dynamicznie przyrasta. Diagnozuje on najważniejsze zjawiska związane z dziedzictwem kultury i jego ochroną, znajduje i opisuje wszystko, co istotne – szczególnie doniosłe jest ukazanie dziedzictwa kultury przez pryzmat idei dobra wspólnego”.

z recenzji prof. dr. hab. Kamila Zeidlera

„Nie ulega wątpliwości, że recenzowana praca jest pierwszym od wielu lat opracowaniem, w którym w konkretny sposób przedstawiono możliwe zmniejszenie udziału norm administracyjnoprawnych na rzecz cywilnoprawnych poprzez zaproponowanie konkretnych rozwiązań i instytucji. W ten sposób książka wypełnia niewątpliwie lukę, która powstała w literaturze tematu, będąc tym samym niezwykle pomocną i cenną pozycją w piśmiennictwie”.

z recenzji dr hab. Katarzyny Zalasińskiej

Książka ukazała się w serii wydawniczej Biblioteka Prawa Ochrony Zabytków.

Publikacja dofinansowana przez Narodowy Instytut Dziedzictwa.

 

Spis treści

Wykaz skrótów . .  11

Od Autora . . . 15

Wstęp . .  . 19

ROZDZIAŁ 1

Aktualna sytuacja ochrony dziedzictwa w Polsce ..23

1.1. Stan prawny . . 24

1.1.1. Chaotyczna siatka pojęciowa jako efekt narastającej

mnogości aktów prawnych . . . 24

1.1.2. Nieadekwatność form ochrony zabytków / Lista Skarbów

Dziedzictwa – lekcja dla pragnących wprowadzić nowy

mechanizm zarządzania dziedzictwem kultury . . 45

1.1.3. Dziedzictwo a natura stosunku administracyjnoprawnego .. 56

1.2. Stan faktyczny . .  . 61

1.2.1. Ochrona a zarządzanie dziedzictwem 65

1.2.2. Finansowanie działań na rzecz ochrony dziedzictwa . . 72

1.2.3. Wzajemne zaufanie interesariuszy dziedzictwa . . . 77

1.2.4. Nowe formy instytucjonalnego wsparcia ochrony zabytków

w Polsce . . . 81

1.3. Podsumowanie .. 87

ROZDZIAŁ 2

W poszukiwaniu nowego modelu „zarządzania” . . 91

2.1. Fiducja .. 93

2.2. Własność podzielona . . .. 97

2.3. Fideikomis . . . . 99

2.4. Ususfructus / use . . 105

2.5. Trust 108

2.6. Podsumowanie . . . 111

ROZDZIAŁ 3

Dlaczego trust? . . 113

3.1. Źródła historyczne trustu .  . 114

3.1.1. Prawo rzymskie . 114

3.1.2. Prawo kanoniczne i ius commune . .  . 118

3.1.3. Prawo germańskie .  . 120

3.1.4. Wnioski  ..121

3.2. Trust angielski a trusty i trust-like institutions w innych

zakątkach świata . .. 123

3.2.1. Charakterystyka angielskiego trustu … 123

3.2.2. „Trust-test”, czyli które instytucje mogą być uznane za trust,

a które nie . . 125

3.3. Problemy związane z konwencją haską z 1985 r.,

międzynarodowymi aktami typu soft law i Principles of European

Trust Law …. 137

3.3.1. Model trustu w konwencji haskiej z 1985 r. o prawie

właściwym dla trustów i ich uznawaniu . . 138

3.3.2. Model trustu w Draft Common Frame of Reference .  142

3.3.3. Model „trustu” w projekcie Directive on Protected Funds … 151

3.3.4. Principles of European Trust Law .  . 155

3.4. Podsumowanie .  . 158

ROZDZIAŁ 4

Trust a własność … 161

4.1. Cywilistyczna koncepcja własności 161

4.2. Własność podzielona w truście angielskim . .167

4.3. Prawo własności w wybranych państwach, w których funkcjonują

trusty lub trust-like institutions 169

4.3.1. Trust z własnością po stronie settlora . .  171

4.3.2. Trust z własnością po stronie trustee . . .. 171

4.3.3. Trust z własnością po stronie beneficjenta . . . 173

4.3.4. Trust z własnością po stronie trustu oraz inne rozwiązania . . 174

4.4. Wnioski dotyczące charakteru własności powierniczej . .. 176

4.5. Podsumowanie . . . 179

ROZDZIAŁ 5

Trust bez equity – model szkocki . .. 181

5.1. Powstanie trustu . . . 184

5.2. Koncepcja patrimony i dual patrimony . .  189

5.3. Real right a personal right  .. 194

5.4. Relacje pomiędzy podmiotami … 197

5.4.1. Truster . . . . 197

5.4.2. Trustee . . .  198

5.4.3. Beneficjent . . . .. 202

5.4.4. Trusteeship as an office . .  . 205

5.5. Podsumowanie . . . . 206

ROZDZIAŁ 6

Trust szkocki w praktyce . . . .211

6.1. Funkcjonalność trustu – dla jakich spraw jest on efektywniejszą

formą „zarządzania”? … 212

6.2. Wykorzystanie szkockiego trustu do realizacji zadań z zakresu

zarządzania dziedzictwem kultury . . 215

6.3. Szkockie trusty służące zarządzaniu dziedzictwem –

aspekty praktyczne . .. 221

6.4. Podsumowanie . .. 231

ROZDZIAŁ 7

Własność powiernicza dóbr kultury . .. 233

7.1. Dobro kultury jako dobro wspólne . . .. 233

7.2. Charakter własności powierniczej dóbr kultury … 246

7.3. Lex specialis czy zmiana w kodeksie cywilnym? . .  250

7.4. Treść instytucji własności powierniczej dóbr kultury w nowym

modelu zarządzania dziedzictwem … 253

7.4.1. Powstanie własności powierniczej dóbr kultury … 257

7.4.2. Zakres uprawnień powiernika . .. . 264

7.4.3. Uprawnienia beneficjentów – prawo do dziedzictwa

a obowiązki powiernika .  269

7.4.4. Własność powiernicza dóbr kultury a interes osób trzecich … 272

7.4.5. Surogacja prawno-rzeczowa w ramach zasobu … 274

7.5. Podsumowanie . . . . 276

ROZDZIAŁ 8

Nowy model zarządzania dziedzictwem – droga dojścia,

proponowane zmiany i ich skutki . . . . 279

8.1. Element behawioralny procesu legislacyjnego . . .. 281

8.2. Wstępna ocena skutków regulacji . .  291

8.3. Własność powiernicza dóbr kultury – szanse i zagrożenia . .  298

8.4. Elementy wspierające instytucję własności powierniczej dóbr

kultury i współtworzące nowy model zarządzania . . .302

8.4.1. Wykup dóbr kultury . . . .302

8.4.2. Aspekt fiskalny nowego modelu zarządzania dziedzictwem . 317

8.5. Podsumowanie . . . .. 333

Zakończenie . . . .. 337

Źródła prawa . . .. 345

Prawo międzynarodowe . . . 345

Prawo europejskie . . . 347

Prawo krajowe .. . 348

Dokumenty … 351

Orzecznictwo … 353

Literatura … 355

Źródła elektroniczne … 370