Społeczeństwo obywateli? Obywatelskość w procesie cywilizowania

Opis

Społeczeństwo obywateli? Obywatelskość w procesie cywilizowania

Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego

Autor: Arkadiusz Peisert

 

Zanurzenie w pandemonium krążących wokół idei obywatelskości świadczy o sporej ambicji autora, który po prostu musi wykazać się erudycją i umiejętnością zestawienia ze sobą idei o różnej proweniencji. Kompetencje te, od razu zaznaczę, nie są mu obce, co stwarza przestanki do stwierdzenia, iż w ten sposób wnosi swój wkład do teorii społecznej. Po drugie, bardzo trudno oderwać się od „polskiej specyfiki” czy szerzej – obszaru Europy Środkowo-Wschodniej oraz orzekania o naśladownictwie wobec cywilizacji zachodniej, zarówno w sensie idei, jak i konkretnych rozwiązań ustrojowych. Zadanie jest niełatwe. Można oczywiście poprzestać na rejestracji faktów i/lub bezrefleksyjnej reprodukcji cudzych rozwiązań. Arkadiusz Peisert wybiera inne rozwiązanie, mocno wiążąc organizację własnej roboty analitycznej z Eliasowską koncepcją ucywilizowania. Daleki jestem od uwielbienia dla twórczości Norberta Eliasa. ale taki wybór uważam za trafiony, gdyż w ten sposób można spojrzeć na obywatelstwo (i zjawiska mu pokrewne) jako na ustrukturowany proces, osadzony w kulturze i historii. Ostatni rozdział pracy to Raport z badania społeczności lokalnych. Od strony „wykonania” nie mam zastrzeżeń, a sam pomysł takiego empirycznego aneksu uważam za słuszny. Autor raz jeszcze nawiązuje do Eliasa, jasno artykułując własną perspektywę.

Z recenzji prof. dra hab. Aleksandra Monterysa

 

SPIS TREŚCI

Wstęp

Cywilizowanie jako droga do obywatelskości

Rozdział 1. Obywatelskość jako cywilizowanie

1.1. Społeczeństwo obywatelskie jako kategoria socjologiczna

1.2. Tęsknota za „cywilizowanym społeczeństwem obywatelskim”

1.3. Obywatelskość jako kultura

1.4. Obywatelskość jako innowacja cywilizacyjna

Rozdział 2. Koncepcja procesu cywilizowania i jej miejsce w socjologii Eliasa

2.1. O procesie cywilizacji – oryginalność czy synteza?

2.2. Cywilizacja jako wewnętrzna pacyfikacja popędów

2.3. Cywilizacja jako racjonalizacja

2.4. Eliasowska socjogeneza racjonalizacji przez ucywilizowanie

2.5. „Naturalne” wspólnoty a „cywilizowane” stowarzyszenia

2.6. Krytyka „procesu cywilizowania” na tle dwudziestowiecznej

krytyki cywilizacji

Rozdział 3. Rozwój standardów „cywilizowanego” zachowania

w Europie nowożytnej

3.1. Pacyfikacja popędów jako konsekwencja metodycznego

kierowania życiorysem

3.2. Mechanizm rozprzestrzeniania się standardów cywilizowanego zachowania

w okresie nowożytnym

3.3. Od odkrycia indywiduum do indywidualizacji

3.4. Mieszczańska sfera publiczna jako narodziny powszechnej obywatelskości

3.5. Obywatelskość jako figuracja

3.6. Przez indywidualizację do współczesnego „ja nie-kooperacyjnego”

Rozdział 4. Parlamentaryzm angielski jako innowacja cywilizacyjna

4.1. Kryzys dynastyczny i kompromis polityczny u źródeł parlamentaryzmu

4.2. Społeczna geneza „społeczeństwa parlamentarnego”

4.3. Korupcja i prosperity jako mniej oczywiste katalizatory rozwoju

parlamentaryzmu

4.4. Nierównomierny rozwój tożsamości obywatelskiej

4.5. Subtelni gentlemani a plebejski sport

4.6. Parlamentaryzm i sportyzacja jako cywilizacyjne sprzężenie zwrotne

4.7. Podsumowanie

Rozdział 5. Społeczeństwo obywatelskie jako właściwa droga cywilizacji

w oświeceniowej myśli anglosaskiej

5.1. Liberalne społeczeństwo obywatelskie u progu parlamentaryzmu

5.2. Społeczeństwo obywatelskie jako społeczeństwo cywilizowane

w szkockim oświeceniu

5.3. Adam Ferguson jako uczestnik i komentator „szkockiego

procesu cywilizowania”

5.4. Pedagogika klasycystycznego cywilizowania

5.5. Gentleman, czyli „każdy, pragnący się doskonalić”

5.6. Rząd reprezentatywny jako rząd dla społeczeństw cywilizowanych

5.7. Podsumowanie

Rozdział 6. Obywatelskość jako element habitusu narodowego:

Tocqueville w Ameryce. Kultura spotkań

6.1. Tocqueville jako badacz procesów długiego trwania

6.2. Socjogeneza amerykańskiego charakteru narodowego

6.3. Demokratyczność jako informalizacja obyczajów

6.4. Indywidualizm a obywatelskość w Ameryce Tocqueville’a

6.5. Fenomen duńskiej obywatelskości

6.6. Holenderska informalizacja i meetingizacja jako katalizatory obywatelskości

6.7. Podsumowanie

Rozdział 7. Obywatelskość jako wektor „procesu cywilizowania” społeczeństw

Europy Środkowo-Wschodniej

7.1. Demokracje naśladowcze jako demokracje bez obywateli

7.2. Realny socjalizm w Polsce i Europie Środkowo-Wschodniej

jako regres obywatelskości

7.3. „Solidarność” jako rewolucja obywatelska

7.4. Transformacja w Europie Środkowej po 1989 r. jako zwrot de-cywilizacyjny?

7.5. Podsumowanie

Rozdział 8. Obywatelskość nowoczesna jako „ucywilizowanie”,

wzory nowoczesnego obywatela

8.1. Etos obywatelskości dysydenckiej jako tęsknota za „cywilizacją”

8.2. Wzór demokraty według Marii Ossowskiej

8.3. Osobowość nowoczesna jako fundament postawy obywatelskiej

8.4. Stagnacja rozwoju polskiej obywatelskości

8.5. Społeczny bezruch i jego przezwyciężanie

8.6. Składniki „cywilizowanej” obywatelskości – próba syntezy

Rozdział 9. Obywatelskość jako „cywilizowanie” w perspektywie lokalnych

gremiów obywatelskich

9.1. Metodyka badań

9.1.1. Od teorii do projektu badawczego

9.1.2. Teoria ugruntowana jako wyzwolenie energii teoretyzowania

9.1.3. Kodowanie zogniskowane

9.1.4. Ucywilizowanie jako pojęcie centralne w badaniu

9.2. Koncept i realizacja badania

9.3. Elementy składowe „cywilizowanej” obywatelskości w praktyce

funkcjonowania jednostek pomocniczych samorządu terytorialnego

i „stowarzyszeń przyjaciół”

9.3.1. Kategoria centralna: ucywilizowanie

9.3.2. Trwałość fasadowej organizacji życia zbiorowego

9.3.3. Poczucie obywatelskiej podmiotowości

9.3.4. Potrzeba obywatelskiego sprawstwa

9.3.5. Meetingizacja

9.3.6. Dalekowzroczność

Zakończenie

Aneks

Literatura

Summary

Indeks osób