Dwuznaczność Niewygody i dobrodziejstwa opozycji nieczystych

Opis

Dwuznaczność Niewygody i dobrodziejstwa opozycji nieczystych

Autor: Grażyna B. Tomaszewska

Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego

Dwuznaczność, której przyglądam się w książce, wykreśla perspektywę opozycji, ale opozycji nieczystej, zawierającej jakiś rodzaj wiedzy niechcianej, spychanej w niebyt. Tak rozumiana dwuznaczność wymusza prawdę, z którą trudno się zgodzić, ponieważ wszystko w nas przeciwko niej się buntuje. A jednak doświadczenie dwuznaczności zdaje się być niemożliwe do ominięcia w ludzkim życiu.

W niniejszej monografii owe doświadczenia są intensyfikowane dzięki miejscom (Odessa Mickiewicza, Grodno Nałkowskiej, Europa Środkowa Andruchowycza i Stasiuka), ale też dzięki pozbawionym topograficznych wyznaczników marzeniom o pięknie, doskonałości, szczęściu, jak również obawom przed chaosem, niespójnością, cierpieniem i śmiercią. Prezentuje się je z jeden strony przez utwory literackie, a z drugiej — przez problemy związane z recepcją literatury w edukacji polonistycznej i skutki ograniczania wymowy poddawanych uwadze tekstów.

Spis treści:

Wobec opozycji nieczystych. Uwagi wstępne . .  7

Motyli przystanek. Odessa Mickiewicza (Dumania w dzień odjazdu) . 17

1. Szczęście i niepokój .. 17

2. Wysoki lot a motyli przelot . . 27

3. Miasto iluminacji prawdy niechcianej a rzeczywistość ponowoczesna . 34

4. Mickiewiczowa rozmowa z przyszłością .. 40

Pan Tadeusz a pochwała niedoskonałości .. 43

1. Komunikacja między sprzecznościami . . 43

2. Ambiwalencje estetycznej doskonałości .. 46

3. O czym opowiada Niedoskonałość? . . 50

3.1. Brzydota i moc narracji .  . 50

3.2. Umowność rozdziału piękna i brzydoty .  56

4. Opowiedzieć Inność w jednym obrazie .  . 61

5. „…bliższe ludzkiej prawdy proporcje” . 67

Mickiewicza i Miłosza polowania na Rzeczywistość . . 69

1. Polowanie .  . 69

2. Powstrzymane polowanie . . 72

3. „Dziki łabędź świata nie cel myśliwemu”. Rezygnacje i walki .  82

Męka dwuznaczności i egzorcyzmy . . 91

1. Tęsknota do jednoznaczności . . 91

2. Męka dwuznaczności . . 94

3. Egzorcyzmy  . 98

3.1. Zawieszenie alternatywy . .98

3.2. Romantyzm . .. 100

4. Epifanie – szczęśliwe koniunkcje .  102

Miejsce dwuznaczne – Grodno Zofii Nałkowskiej . .. 107

1. Poślubiona Panu Tadeuszowi . .107

2. Opowiedzieć, by zrozumieć Grodno .. 116

Opukiwanie Niewiadomej. Reinterpretacje romantycznego mitu Północy

w Mojej Europie Jurija Andruchowycza i Andrzeja Stasiuka .  125

1. Wobec Europy Środkowej . 125

2. Na szczęście mamy ruiny. Środkowowschodnie rewizje

Jurija Andruchowycza .  . 129

3. Pamięć i nadzieja . . . 135

4. Egzorcyzmowanie historii. Dziennik okrętowy Andrzeja Stasiuka . . 138

5. Fatamorgana i głód duszy .  . 141

6. Dopowiedź . .. 145

Dar niekonsekwencji a dwuznaczność szczęścia:

Stefan Chwin Kartki z dziennika i Krystyna Lars Proste wiersze o szczęściu . .147

1. Kłopoty i marzenia nie tylko fizyków .  . 147

2. Poziomy duszy a „żądza spójności” . . 151

3. Przeciw pochwyceniu. Marzenie o „trzecim miejscu” .. 156

4. Marzenia o pochwyceniu. Móc dotknąć świata…. 159

5. Dwuznaczność szczęścia .. 162

Zamknięcie w opozycjach. Stanisław Barańczak w studenckich

wprawkach interpretacyjnych .. 173

O zagrożeniach świata zamkniętego w jednoznacznych opozycjach

(uczniowskie wypowiedzi interpretacyjne) .. 189

1. Marzenie . 189

2. Uczniowskie ucieczki w jednoznaczność .. 192

3. Polonista (humanista) a świat . .. 204

Tak mało czy tak dużo? Dar Czesława Miłosza w szkole . .. 209

1. Przestrzenie interpretacyjne . 209

2. Gimnazjaliści o wierszu Miłosza .. 215

2.1. Tak mało .. 215

2.2. Tak wiele . . 218

2.3. Błogosławieństwo błędu .  . 223

3. Nie wszystko przesądzone . . . 228

Bibliografia . . 231

Nota bibliograficzna . . . 241

Indeks osobowy . . 24