Dwory polskie w akwareli Macieja Rydla

Opis

Dwory polskie w akwareli Macieja Rydla

Autor: Maciej Rydel

Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego

 

Dwory polskie w akwareli Macieja Rydla. Na ratunek dziedzictwa narodowego to katalog zawierający akwarele autorstwa Macieja Rydla wzbogacone autorskim opisem dotyczącym historii polskich dworów, a także ich obecnego stanu i funkcji. Katalog został wydany z okazji wystawy prac malarza w Bibliotece Głównej Uniwersytetu Gdańskiego.

Maciej Rydel (ur. 1943) — dokumentalista polskich dworów i historii ziemiaństwa; właściciel zbioru ikonografii polskich dworów (ok. 30 tys. fotografii); autor książek: Jam dwór polski (1993, 1997), Oblicza polskiego dworu (współautor S. Markowski, 2004), Dwór — polska tożsamość (2014, 2018), Wiejskie dwory i pałace rekomendowane przez Polskie Towarzystwo Ziemiańskie (2015, 2016), Bibliografia ziemiańska (2018), a także ponad 100 artykułów oraz odczytów na temat ziemiaństwa polskiego. Przygotował 20 wystaw fotograficznych w Polsce, Brukseli (2004) i Jaszunach na Litwie (2016), brał udział w wystawie w Londynie (2018). Jako malarz dokumentalista tworzący w  technice akwareli przygotował również cztery wystawy malarskie swoich prac: Sopot — Dworek Sierakowskich (1992), Gdańsk — Dom Holenderski (2003), Uniwersytet Gdański — Biblioteka Główna (2009), Centrum Kultury Morskiej w Gdańsku (2014). Jego prace znajdują się w zbiorach prywatnych w Polsce oraz za granicą: w Paryżu, Londynie, Glasgow i Montrealu. Jest wiceprezesem Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Ziemiańskiego i Zarządu Oddziału Gdańskiego Stowarzyszenia Historyków Sztuki. Odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (2014) za zasługi dla dziedzictwa narodowego. Przez 45 lat był związany z Instytutem Handlu Zagranicznego na Wydziale Ekonomicznym Uniwersytetu Gdańskiego jako pracownik dydaktyczny; obecnie na emeryturze.

 

Spis akwarel

Nr Podpis Rok Wymiary (cm)

1. Jeżów (małopolskie). Dwór obronny z początku XVI w. Obecnie Liceum

Plastyczne

2. Dębno (małopolskie). Dwór obronny z XV w. Malowany również przez Napoleona

Ordę i Juliana Fałata. Po remoncie – muzeum

Fragment jednej z renesansowych komnat

3. Kromołów (śląskie). Dwór w Kromołowie k. Zawiercia nazwany był przez J. Sas-

-Zybrzyckiego, prof. Politechniki Lwowskiej, „Skarbem architektury polskiej”.

Nie istnieje

4. Kluczewsko (świętokrzyskie). Dwór drewniany z XVIII w. nawiązujący do tradycji

obronnych. Siedziba M. Konarskiego, prezesa lokalnego Związku Ziemian, do

1939 r. Unicestwiony w 1956 r.

5. Ludynia (świętokrzyskie). Lamus z XVI w. obok dworu drewnianego z XVIII w.

Obecnie własność prywatna. Stan dobry

6. Giżyce (wielkopolskie). Modrzewiowy dwór z XVIII w. Dziś chyli się ku upadkowi 2020 30 x 40 owal

7. Goszyce (małopolskie). Najstarszy drewniany dwór w Polsce, z 1673 r. Uratowany

przez prywatnego właściciela

8. Jurczyce (małopolskie). Miejsce urodzenia gen. Józefa Hallera (1873 r.). Uratowany

przez prywatnego właściciela

9. Kazimierza Wielka (świętokrzyskie). Tak wyglądał dwór barokowy przed spaleniem

w latach 80. XX w. Dziś stoi tam atrapa udająca oryginał

10. Nikisiałka Mała (świętokrzyskie). Jeden z najpiękniejszych barokowych dworów

w Polsce. Dziś pusty, chyli się ku upadkowi

Paplin (mazowieckie). Dwór barokowy z I poł. XVIII w. Istnieje, lecz niestety nie

zachował wartości siedziby ziemiańskiej

Bramy:

Brama małego, drewnianego dworu, jakich było wiele, zwłaszcza na wschodzie

Brama drewniana z tzw. samborzem (pomieszczeniem dla stróża) w Miratyczach

(nowogródzkie)

Brama drewniana w Kożangródku (Polesie) prowadziła do barokowego pałacu

Niemirowiczów-Szczyttów, spalonego w poł. XIX w. Brama dotrwała do 1939 r., po

czym została spalona. Nad wejściem znajdował się zapewne herb właścicieli, ale na

jedynym zdjęciu sprzed 1939 r. już go nie ma

Brama murowana w majątku Kwileckich w Dobrojewie (Wielkopolska), która

nadal stoi. Dwór został częściowo spalony w czasie II wojny światowej, po 1945 r.

rozebrano go

12. Potok Wielki (świętokrzyskie). Nieistniejący drewniany dwór alkierzowy

z XVIII w. Zbudowany dla Ignacego Sucheckiego, chorążego sieradzkiego

1988 21 x 30

13. Raciechowice (małopolskie). Modrzewiowy, barokowy dwór z XVIII w. Dziś jest

ruiną

14. Sosnowica (lubelskie). Tu Tadeusz Kościuszko zakochał się w Ludwice Sosnowskiej.

Dostawszy od jej ojca „czarną polewkę”, wyjechał do Ameryki

1987 17 x 26

15. Witulin (lubelskie). Modrzewiowy dwór Wężyków z I poł. XVIII w. Miał bogatą

bibliotekę i wiele dzieł sztuki. Spalony w 1940 r.

2020 30 x 40 owal

16. Wróblewice (d. lwowskie, dziś Ukraina). Drewniany dwór Tarnowskich, gdzie

przebywał Artur Grottger. Rozebrany w latach 60. XX w.

2011 20 x 30

Dwór kresowy, drewniany, jakich było wiele. Dziś nie istnieją

Czombrów (nowogródzkie, dziś. Białoruś). Dwór Ułowskich. Pierwowzór Soplicowa?

Spalony przez Sowietów w 1943 r.

18. Bienica (d. wileńskie, dziś Białoruś). Dwór modrzewiowy z 1781 r. projektu architekta

Carlo Spampaniego, zbudowany dla Tadeusza Koziełły. Nie istnieje od 1946 r.

19. Dąbie Kujawskie (kujawsko-pomorskie). Dwór alkierzowy z 1780 r. zbudowany

dla Ignacego Zagajewskiego, stolnika kujawskiego. Balkon dodany w XIX w. Dwór

zrujnowany w 1990 r.

20. Dobromierz (świętokrzyskie). Dwór drewniany z końca XVIII w. Po 1945 r. w dworze

umieszczono magazyn i doszczętnie go zdewastowano. W 1992 r. dwór został

spalony

21. Glanów (małopolskie). Na szczęście ostał się nie tylko na akwareli. Jest w idealnym

stanie, w rękach czwartego pokolenia właścicieli

22. Jaszuny (d. wileńskie, dziś Litwa). Dwór Balińskich / Śniadeckich. Po 1945 r. dewastowany.

Ostatnio wyremontowany, znajduje się w nim polonijny dom kultury

23. Jeżewo (podlaskie). Nieistniejący dwór Glogerów. Tu Zygmunt Gloger zgromadził

wielkie zbiory etnograficzne

24. Jeżewo (mazowieckie). Dwór Jeżewskich dotrwał do lat 60. XX w. Potem popadł

w ruinę

25. Johaniszkiele (Litwa). Zachowany dwór Karpiów z XVIII i XIX w. 2020 30 x 40

26. Kowaliszki (d. Litwa Kowieńska). Z dworu w Kowaliszkach na Litwie, należącego

do kliku pokoleń rodu Komorowskich, nie zostało nic. Rozebrano go

w latach 80. XX w. Wizerunek odtworzony z fotografii z początku XX w.

27. Krzesk (mazowieckie). W 1989 r. dwór odkupiony przez prawowitych właścicieli

Marchockich jest systematycznie odbudowywany

28. Krzykawka (śląskie). Dwór z przełomu XVIII/XIX w. Rozebrany przed 1980 r.

Lokalna gmina zrekonstruowała dwór, organizując w nim Gminny Ośrodek

Kultury

29. Kurzany (d. tarnopolskie, dziś Ukraina). Dwór z początku XIX w. Ostatni właściciel

Konstanty Turzański wraz z 23 osobami został zamordowany przez nacjonalistów

ukraińskich

30. Leszczków (d. lwowskie, dziś Ukraina). Dwór Żurowskich, którzy założyli

w majątku fabrykę samodziałów. Dwór spaliły wycofujące się wojska niemieckie

w 1944 r.

31. Hrymiacz (d. białostockie, dziś Białoruś). Dwór z ok. 1875 r. zbudowany dla Józefa

Adolfa Puzyny. Dziś ruina

32. Malczyce (d. białostockie, dziś Białoruś). Wnętrze w dworze Jaroszyńskich.

Po dworze, zbudowanym dla Poniatowskich, nie ma śladu

33. Mereczowszczyzna (d. poleskie, dziś Białoruś). W tym dworze urodził się w 1746 r.

Tadeusz Kościuszko. Po spaleniu dworu współcześnie stoi tam jego niezbyt udana

kopia

34. Mikołajewice (łódzkie). Dwór zbudowany dla Morawskich, później Mazurkiewiczów.

Zdewastowany po 1945 r. Po dworze została tylko akwarela

35. Nadzów (małopolskie). Dwór projektowany przez Jakuba Kubickiego, twórcę

Belwederu w Warszawie. Aktualnie obraca się w ruinę

36. Parcice (łódzkie). Klasycystyczny dwór Trepków z I poł. XIX w. Zrujnowany

w 1988 r. Nie istnieje

37. Pawłowo (d. wileńskie, dziś Litwa). Dwór z 1815 r. dotrwał do 1945 r., kiedy został

zdewastowany i spalony. Dziś pozostały ruiny dworu i zabudowań gospodarczych

Perespa (d. lwowskie, dziś Ukraina). Dwór z XVIII w., przebudowany dla Kraińskich

po 1918 r. Dziś nie istnieje

38. Pokrewnie (d. powiat wiłkomirski, dziś Litwa). Charakterystyczny dla dworów

północnej Litwy portyk w wielkim porządku. Miejsce urodzenia malarza Henryka

Weyssenhoffa. Zdewastowany i rozebrany w latach 70. XX w.

39. Radziwiłłmonty (d. nowogródzkie, dziś Białoruś). Dwór Radziwiłłów z końca

XVIII w. projektu Carlo Spampaniego. Po 1990 r. przestał istnieć

40. Roś (d. białostockie / nowogródzkie, dziś Białoruś). Dwór Potockich, następnie

Branickich z Wilanowa. Po 1945 r. zdewastowany i rozebrany

41. Samoklęski (lubelskie). Dwór Czartoryskich z XIX w., następnie pisarza Józefa

Weyssenhoffa. Dziś stoi pusty

42. Sikorzyno (pomorskie). Dwór Sikorskich z XVIII w., później Wybickich. Zdewastowany

po 1945 r. Uratowany przez Leszka Zakrzewskiego, który otworzył

w 2008 r. muzeum i pensjonat

43. Sukurcze (d. wileńskie, dziś Białoruś). W latach 1926–1939 gospodarował tu Witold

Pilecki. Dziś po dworze nie ma śladu

44. Szemetowszczyzna (d. wileńskie, dziś Białoruś). Dwór spalony 31 grudnia 1942 r.

przez bojówki sowieckie. W dworze spłonęli żywcem: właścicielka Gabriela Skirmunttowa,

jej córka, Józef Drucki-Lubecki, administrator majątku oraz 17 innych

osób

45. Śleszyn Wielki (łódzkie). Dwór Pruszaków z 1840 r. Po II wojnie światowej umieszczono

tu szkołę. Dziś dwór niszczeje w rękach prywatnych

2014 30 x 40 owal

46.Tarnawa (małopolskie). Dwór w rękach prywatnych od XIX w., w dobrej kondycji

– stanowi unikalny autentyk

Tarnawa. Salonik – stan obecny

47. Tomczyce (mazowieckie). Wielkoporządkowy portyk toskański w późnoklasycystycznym

dworze. Obecnie Dom Pomocy Społecznej

48. Tymoszówka (pow. czehryński, Ukraina). Wnętrze. Czy tu Karol Szymanowski

pisał swoje genialne kompozycje? To miejsce jego urodzenia

49. Waplewo Wielkie (pomorskie). Pałac Sierakowskich. Muzeum Tradycji Szlacheckiej.

Oczekuje na kolejne remonty otoczenia

50. Wiśnicz Nowy (małopolskie). „Koryznówka”. Drewniany dworek Serafińskich,

gdzie tworzył Jan Matejko, a w 1943 r. ukrywał się rotmistrz Witold Pilecki

51. Wodzierady (łódzkie). Drewniany dwór z XVIII i XIX w. Nie ma szczęścia.

Od wielu lat stoi pusty i zabity deskami

52. Zawada (małopolskie). Tak wyglądał przed wojną i jeszcze w latach 90. XX w. dwór

we wsi Zawada. Dziś stoi jego atrapa, „po remoncie”

53. Zegrzynek (mazowieckie). W tym dworze urodził się w 1886 r. i umarł w 1970 r.

pisarz Jerzy Szaniawski. Dwór spłonął w 1977 r.

54. Zułów (d. wileńskie, dziś Litwa). Tak prawdopodobnie wyglądał dwór, w którym

urodził się Józef Piłsudski. Majątek uległ pożarowi w 1875 r. i nie został po nim

nawet jego rysunek

55. Zwiartów (lubelskie). Dwór z ok. 1845 r. zbudowany dla Stanisława Deboli, do

1944 r. Makomaskich. Zdewastowany w latach 70. XX w.

56. Żytno (łódzkie). Od XVII w. do 1944 r. żyło tu kilkanaście pokoleń rodu Siemieńskich.

Potem w dworze funkcjonowała szkoła. Zdewastowana posiadłość zamieniła

się w ruinę. Od 2020 r. – po remoncie – mieści się tu dom weselny

57. Lubień Wielki (d. lwowskie, dziś Ukraina). Neobarokowy dwór z początku XX w.

Ostatni właściciel Adolf Brunicki, aresztowany przez Sowietów i wywieziony do

Kazachstanu, zaginął bez wieści

58. Bratoszewice (łódzkie). Dwór Rzewuskich z 1920 r. Po wyrzuceniu właścicieli

w 1945 r. urządzono tu szkołę, a po jej wyprowadzeniu dwór zdewastowano. Dziś

jest ruiną

59. Lipowiec (wielkopolskie). Budynek reprezentuje „styl dworkowy” z I poł. XX w.

Tak wyglądał za swoich najlepszych czasów. Dziś jest bliski ruinie