Między dobrem a złem. Mroczna strona człowieka w traktatach włoskiego odrodzenia

Tematem monografii jest myśl antropologiczno-społeczna zawarta w traktatach odrodzeniowych w języku włoskim i łacińskim, w których pojawia się zaduma nad niedoskonałością natury ludzkiej. Wybitni humaniści epoki dostrzegają w człowieku istotę słabą, omylną, skłonna do zła. Nie jest bowiem prawdą, że włoski renesans jedynie sławił człowieka, jego rozum i umiejętności, uważając go za równego bogom, za zdolnego pokonać wszelkie przeszkody w drodze do celu, jakim miała być doskonałość i przemiana świata na lepszy – w rzeczywistości taka wizja dotyczyła wyłącznie jednostek wybitnych i wszechstronnych.

Spis treści
Wstęp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
Rozdział I
O człowieku w średniowieczu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25
1. Koncepcje ! lozo! czno-teologiczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25
2. Traktaty o człowieku i społeczeństwie . . . . . . . . . . . . . . . . . 48
3. Myśl antropologiczna Dantego Alighieri . . . . . . . . . . . . . . . . 63
4. Człowiek w dziełach prekursorów humanizmu . . . . . . . . . . . . 77
Rozdział II
Człowiek cudem: optymizm antropologicznej myśli odrodzeniowej . . . 93
1. Imago hominis: godność i siła twórcza . . . . . . . . . . . . . . . . . 96
2. Nadzieje epoki: wolna wola wiedzie ku doskonałości . . . . . . . . . 121
3. Vita activa gwarancją spełnienia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135
Rozdział III
Detronizacja człowieka w pismach XV i XVI wieku . . . . . . . . . . . . 153
1. Garstka mędrców, rzesza niegodziwców . . . . . . . . . . . . . . . . 157
2. Niepopularność dobra, atrakcyjność zła . . . . . . . . . . . . . . . . 175
3. Wady, grzechy, przewinienia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 190
3.1. Zachłanność, chciwość, nienasycenie . . . . . . . . . . . . . . . 190
3.2. Pycha . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 201
3.3. Zawiść i nienawiść . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 214
3.4. Fałsz i manipulacja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 226
3.5. Apogeum zła: immanitas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 244
4. Zło w świecie wielkich i małych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 260
4.1. Dwór siedliskiem moralnego zepsucia . . . . . . . . . . . . . . 260
4.2. Bezmyślny lud, nieudolni rządzący . . . . . . . . . . . . . . . . 275
4.3. Kariera wojskowa okazją do nadużyć . . . . . . . . . . . . . . . 297
Rozdział IV
Niedoskonały człowiek w niedoskonałym społeczeństwie . . . . . . . . . 313
Słowo końcowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 325
Literatura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 327