Opis

Kaszubszczyzna. Pedagogicznie o języku i tożsamości

autorzy: Adela Kożyczkowska

Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego

Książka Kaszubszczyzna. Pedagogicznie o języku i tożsamości wpisuje się w tradycję gdańskich badań nad kaszubszczyzną i nad doświadczeniami językowymi, społecznymi oraz edukacyjnymi Kaszubów, które – dokładnie tak samo jak doświadczenia innych mniejszości etnicznych i narodowych – są trudne, skomplikowane i po wielekroć waloryzowane dziejami historycznymi, zmianą granic, zmianą państwowości itp.

Książka przedmiotem zainteresowań czyni nie tyle kulturę kaszubską jako to, co bezpośrednio i realnie jest udziałem człowieka i ludzi, ile wiedzę o kulturze kaszubskiej, która wytwarzana jest instytucjonalnie i funkcjonuje jako teoretyczne koncepcje kaszubszczyzny. Te zaś nazwać można teoriami. Dają się one rozpoznać jako dwa konfrontacyjne wobec siebie ujęcia, które nazywam kaszubocentryzmem i polonocentryzmem. Nie uprzedzając szczegółowych treści książki, należy dodać, że jądrem pierwszej jest uznanie autonomii języka kaszubskiego, jądrem drugiej jest uznanie jego zależności od języka polskiego.

Spis treści

Wstęp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11

Rozdział 1

Metodologia badań kultury kaszubskiej –

założenia analiz i interpretacji pracy . . . . . . . . . . . . . 15

1.1. Kontekst pedagogiczny w badaniach nad kulturą (kaszubską) . . . . . . 15

1.2. Pedagogiczność badań języka i kultury . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25

1.3. Relacja wiedza – władza w studiach kulturowych

nad kaszubszczyzną . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31

Rozdział 2

Dyskurs kaszubocentryczny:

marginalizowana wiedza o języku kaszubskim . . . . . . . 47

2.1. Floriana Ceynowy rozpoznanie kaszubszczyzny

jako kultury marginalizowanej względem kultury polskiej . . . . . . . . 47

2.1.1. Społeczno-polityczne i filozoficzne konteksty

myśli Floriana Ceynowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48

2.1.1.1. Herderowska koncepcja kultury i języka . . . . . . . . . 49

2.1.1.2. Panslawistyczna koncepcja kultury i języka . . . . . . . . 54

2.1.1.3. Relacje społeczne w świetle idei demokratycznej . . . . . 61

2.1.2. Kaszubszczyzna jako autonomiczna kultura.

Kaszuba jako rozsądny obywatel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64

2.2. Młodokaszubów rozpoznanie kaszubszczyzny

jako związku języka i polityki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68

2.2.1. Społeczno-polityczne konteksty

programu Młodokaszubów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69

2.2.2. Kaszubszczyzna jako deklaracja polityczna:

Kaszuba jako Polak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72

2.3. Zrzeszeńców rozpoznanie kaszubszczyzny

jako związku języka, dwujęzyczności i państwowości . . . . . . . . . . . 78

2.3.1. Społeczno-polityczne aspekty programu Zrzeszeńców . . . . . . 79

2.3.2. Kaszubszczyzna jako polityka języka.

Kaszuba jako obywatel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85

2.4. Tatczëznë i Òdrodë rozpoznanie kaszubszczyzny

jako związku języka i obywatelstwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89

2.4.1. Społeczno-polityczne konteksty

programu Tatczëznë i Òdrodë . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90

2.4.2. Kaszubszczyzna jako możliwość językowo-obywatelska.

Kaszuba jako obywatel zaangażowany w sprawy kaszubskie . . . 94

2.5. Kaszëbsczi Jednotë rozpoznanie kaszubszczyzny

jako związku języka, obywatelstwa i dwukulturowości . . . . . . . . . . 100

2.5.1. Społeczne i polityczne konteksty

programu Stowarzyszenia Kaszëbskô Jednota . . . . . . . . . . . 100

2.5.2. Dwukulturowość – kaszubszczyzna

jako możliwość etniczno(narodowo)-obywatelska.

Kaszuba jako obywatel świadomy prawa do praw . . . . . . . . . 105

Rozdział 3

Dyskurs polonocentryczny:

dominująca wiedza o języku kaszubskim . . . . . . . . . . . . 111

3.1. Wytworzenie i umocowanie dyskursu polonocentrycznego –

aplikacje społeczne, polityczne i naukowe . . . . . . . . . . . . . . . . . 111

3.1.1. Społeczne i polityczne umocowanie

dyskursu polonocentrycznego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112

3.1.2. Naukowe umocowanie dyskursu polonocentrycznego . . . . . . 119

3.2. Polonocentryzm kaszubski jako projekt

polityki tożsamościowej (czasów) PRL . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131

3.2.1. Kwestia kaszubska jako wiedza o Kaszubach

w polityce tożsamościowej PRL . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133

3.2.2. Język kaszubski w polityce tożsamościowej PRL . . . . . . . . . . 140

3.3. Naukowe wytwarzanie prawdy o języku Kaszubów

jako próba interpretowania rzeczywistości społeczno-kulturowej . . . . 144

3.3.1. Wytwarzanie wiedzy:

kaszubski jest dialektem polskim . . . . . . . . . . . . . . . . . . 148

3.3.2. Wytwarzanie wiedzy:

kaszubski jest dialektem języka polskiego . . . . . . . . . . . . . . 156

3.3.3. „Kaszubski jest dialektem”

jako wola prawdy dialektologii polskiej . . . . . . . . . . . . . . . 169

Rozdział 4

Życie po życiu. Dekonstrukcje

dyskursu polonocentrycznego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 177

4.1. Dekonstrukcje w obrębie wiedzy

dominującej o języku kaszubskim . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 177

4.2. Pierwsza dekonstrukcja: język kaszubski

jest dialektem, który dorósł . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 183

4.3. Druga dekonstrukcja: język kaszubski

jest językiem jednego z polskich regionów . . . . . . . . . . . . . . . . . 189

Rozdział 5

Kaszubszczyzna jak o porządek prawd o języku

i tożsamości. Próba podsum owania . . . . . . . . . . . . . . . . 195

5.1. Kaszubszczyzna: dwie czy jedna kultura? . . . . . . . . . . . . . . . . . . 195

5.2. Gramsciego intelektualna opieka nad rządzonymi –

uwagi metodologiczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 199

5.3. Kaszubszczyzna jako projekt intelektualny

i jego pedagogiczne elementy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 210

5.4. Kaszubszczyzna jako projekt (językowo-)tożsamościowy

i jego pedagogiczne elementy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 220

5.4.1. Wspólnota – wielokulturowość . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 222

5.4.2. Język – dwujęzyczność – dwukulturowość . . . . . . . . . . . . . 230

5.4.3. Regionalność (i w niej etniczność) – obywatelskość . . . . . . . . 234

5.4.4. Wielowymiarowość tożsamości . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 240

Zakończenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 249

Bibliografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 252