Czas – przestrzeń – egzystencja Tożsamość w podróży Szkice o literaturze

Opis

Czas – przestrzeń – egzystencja. Tożsamość w podróży. Szkice o literaturze

Autor: Barbara Zwolińska

Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego

Prace Barbary Zwolińskiej potwierdzają wieloaspektowość dyskursu tożsamościowego. Jej metodę badawczą cechują: wrażliwość, imponująca wiedza, proponowanie trybu interpretacyjnego nacechowanego uważnym odczytaniem tekstu, wieloetapowym odkrywaniem jego złożoności, które wzbogaca uwzględnienie szerokich kontekstów. Powyższe cechy naukowej refleksji odnaleźć można w opiniowanej książce. To cenna propozycja odczytania skonkretyzowanych w różnego typu utworach komunikatów o położeniu współczesnego człowieka, jego percypowaniu siebie i świata w sytuacji silnie odczuwanej zmiany, utraty, naruszenia elementarnego poczucia bezpieczeństwa. Autorka, wnikliwie diagnozując projektowane w literaturze od XIX do XXI wieku próby zrozumienia siebie, uwydatnia m.in. potrzebę akceptacji, bliskości, kieruje uwagę na komplikacje wywołane poczuciem inności, przeżyciem piętnowanej społecznie intymności, dostrzega niebezpieczeństwo tkwiące w tradycyjnych wyobrażeniach relacji społecznych i międzygatunkowych. Analizując próby dookreślenia siebie przez bohaterów tekstów intymistycznych  i fikcjonalnych, przybliża zjawiska implikowane doznaniami sensualnymi, emocjami, odsłania rolę wyobraźni, mechanizmów mentalnych, potrzebę autokreacji i ich korelację z wnikliwą obserwacją zmieniającego się otoczenia.

Omawiana książka składa się z trzech obszernych części, w których zagadnienia ogniskują się wokół problematyki rozmaicie rozumianej podróży, jej roli w procesie kształtowania tożsamości. Interpretacja, eksponując wpływ peregrynacji na różnorodne aspekty budowania relacji jednostki z samą sobą i Innymi, prezentuje interesujące ujęcie podmiotowej cielesności, zmysłów, cierpienia, bólu, przemijania, choroby, śmierci i melancholii. Podkreśla znaczenie skomplikowanych, pełnych dramatyzmu momentów przesilenia w życiu jednostki. […] Wspomnianemu tu rejestrowi zagadnień patronuje rozpoznawanie ich rangi w kontekście tytułowych kategorii: podmiotowej tożsamości i podróży (rozumianej w sposób dosłowny oraz symboliczny, metaforyczny).

Z recenzji dr hab. Beaty Morzyńskiej-Wrzosek, prof. UKW

Spis treści

Wstęp

Człowiek w podróży. Podróż jako stygmat ponowoczesnej

egzystencji . 7

Część I. Podróż przez historię: czas i przestrzeń . . 25

Pamięć historii i tożsamość Innego. Rosjanie oczyma

węgierskiego patrycjusza Sándora Máraia . . . 25

Pokłosie traktatu w Trianon .  . 25

Mesjasz w Pałacu Sportu . . . 28

Sándora Máraia widzenie Rosjan w eseistycznej

powieści Ziemia! Ziemia! Wspomnienia oraz w Dzienniku . . 29

Pod urokiem rosyjskiego czarodzieja . . . .  41

Emigrant Sándor Márai czyta emigranta Josepha Conrada . . 50

Sándora Máraia widzenie miast (rekonesans) . . . . 65

Tożsamość w ruchu w przestrzeni Berlina i Budapesztu:

W podróży Sándora Máraia oraz Pamięć Pétera Nádasa . . 78

Dwie podróże w cieniu śmierci w Pasjach błędomierskich

Jarosława Iwaszkiewicza i w Śmierci w starych dekoracjach

Tadeusza Różewicza . . .. 95

Romantyczna melancholia i dekadencki niepokój

jako rys elitarnej odrębności bohaterów powieści

Jarosława Iwaszkiewicza . . . 117

Część II. Podróż w głąb siebie: erotyka – choroba – śmierć .. 141

„Pijany jestem moją miłością”. Wstyd przed związkiem

homoerotycznym jako transgresja poznawcza (na podstawie

listów Jarosława Iwaszkiewicza do Jerzego Błeszyńskiego) .. 141

Czułość i łzy. Podsumowanie . . 191

Złota szpilka z rubinem i nagrobne żonkile.

Miłość Jarosława Iwaszkiewicza do Jerzego Błeszyńskiego

w świetle Dzienników 1956–1963 .. 194

„Wyrosłem jak olbrzymia pieczarka”. Utrata muzy

i weny twórczej . . . 232

Literackie warianty i sublimacje wstydu homoseksualnego

(Zygfryd, Nauczyciel, Przyjaciele, Czwarta symfonia, Mefisto-Walc) . . 236

Głód miłości i pragnienie życia w twórczości Haliny

Poświatowskiej. Poezja i proza jako narracja maladyczna

(Hymn bałwochwalczy – Tylko mnie pogłaszcz. Listy Ireneusza

Morawskiego – Opowieść dla przyjaciela) . . 245

Przy „wspólnym” stole z Pułapką Tadeusza Różewicza

(z rzutem oka na Odejście Głodomora i Wyszedł z domu) .  . 310

Część III. Zerwane więzi: człowiek i zwierzę .. . 327

Zerwane więzi: zwierzęta w klatkach cyrku i zoo

(w wybranych utworach literatury polskiej) .  327

Człowiek i zwierzę w Prowadź swój pług przez kości umarłych

Olgi Tokarczuk – wyjście z klatki antropocenu? . .. 354

Zakończenie . . . 373

Bibliografia . . . 377

Indeks . .  . 389